‘Binlerce Osmanlı arşiv belgesinde Alevilerin- Bektaşilerin tarihi saklı’

PİRHA- Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Kültür ve Eğitim Vakfı’nın düzenlediği Osmanlı Arşivi Belgeleri Işığında Alevilik Bektaşilik Çalışmaları çalıştayına ilişkin konuşan Araştırmacı Yazar Ayhan Aydın, “Alevi- Bektaşi, Kızılbaş topluluklarına yönelik baskıcı yaklaşımlara, sürgünlere, dergahlara, tekkelere, ocaklar ile ilgili alınan kararlara değin çok geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır” dedi. 

Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Kültür ve Eğitim Vakfı’nın düzenlediği Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Alevilik Bektaşîlik Çalışmaları 1. Çalıştayı, 2-3 Şubat tarihlerinde Ankara’da yapıldı.

Çalıştayda vakfın yaklaşık dört yıldır sürdürmüş olduğu çalışmalar çerçevesinde Osmanlı arşivlerinde Alevilik- Bektaşilik belgelerinin araştırılması, incelenmesi, toparlanması ve vakfın bu konudaki ileriye dönük çalışmalarıyla ilgili akademisyenlerin görüşlerinin alındığı iki günlük bir toplantı gerçekleşti. Toplantıya akademisyen ve yazarların da içinde olduğu 40’ın üzerinde kişi katıldı.

Etkinlikte vakfın bundan sonra akademik, bilimsel, kalıcı eserler ortaya koyma düsturu taşıyan bir sistem uygulanacağı belirtilerek, bu konuda katılımcılardan destek istendi.

Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Kültür ve Eğitim Vakfı’nın gerçekleştirdiği bu çalıştaya katılan Araştırmacı Yazar Ayhan Aydın PİRHA’ya değerlendirmelerde bulundu. Aydın, bu çalıştay ile Alevilik- Bektaşilik konularında çok da üzerinde durulmayan konulara eğilme fırsatı bulunduğuna dikkat çekti.

“ALEVİLİK İLE İLGİLİ BELGELERİN TOPLANMASI ANLAMINDA BİR İLK”

Aydın, çalıştayın önemine değinerek şöyle konuştu:

“Binlerce arşiv belge içerisinde Alevilerin- Bektaşilerin tarihi saklı. Köy yerleşim yerlerinden, Alevi- Bektaşi, Kızılbaş topluluklarına yönelik baskıcı yaklaşımlara, sürgünlere, dergahlara, tekkelere, ocaklar ile ilgili alınan kararlara değin çok geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Çünkü 600 yıllık bir imparatorluk içerisinde farklı yüzyıllarda da değişen devlet anlayışı ve sistemini bu belgeler ışığında yorumlamak mümkün.
Osmanlı arşiv belgeleri birçok ulusun tarihinin yazılması açısından önemli olduğu kadar Alevi Bektaşi tarihinin yazılması açısından da önemliydi. Bu vesile bu bir başlangıç oldu. İlgili belgelerin derlenip toparlanması ile ilgili bu çalıştayı yaparak bir ilki başarmış oldu.”

“BİLGİLER HALK VE ARAŞTIRMACILAR İÇİN PAYLAŞILMALI”

Bu konuyla ilgili çalışmalar yapılması gerektiğine dikkat çeken Aydın, “Farklı bakış açıları olabilir, devlet hakkında farklı yaklaşımlar olabilir, bu arşiv belgelerini farklı şekillerde okumak da mümkün olabilir. Ama hepsinden önemlisi bu belgelerin öneminin idrak edilmesi ve bu konuya bütçe ayrılması, ekibin çalışmalar yapması, yayına döndürülmesi ve halkın ilgisine sunularak kamuoyunun ilgisine sunulmasıydı. Ama benim izlenimim istisnasız tüm katılımcıların söz alarak, görüş ve ifadeleri ile birlikte ne kadar güzel bir işe imza atıldığı, bu çalıştayın devamının gelmesi gerektiği ve elde edilen bilgilerin mutlaka halk ile araştırmacı yazarlar ile paylaşılması zorunluluğu gündeme gelmiş oldu” diye konuştu.

PİRHA/İSTANBUL

Tahtacıların Büyük Değeri Veli Asan

Isparta’da Toprağa Sırlandı

Ayhan AYDIN/PİRHA

PİRHA- Isparta’da kırk gün önce Hakk’a yürüyen Araştırmacı-Yazar Veli Asan vasiyeti üzerine Isparta’da Hakk’a uğurlandı. Birçok kitabı bulunan Asan, bir öğretmen olarak binlerce öğrenci yetiştirdi, Alevi geleneğini yaşattı ve bu yola büyük hizmetleri oldu. 

 Araştırmacı -Yazar Veli Asan, kırk gün önce Hakk’a yürüyüp vasiyeti üzerine Isparta’da sırlandı.

1932 Isparta doğumlu Veli Asan, uzun süredir rahatsızlığı nedeniyle tedavi görüyordu. Asan, Tahtacılar konusunda Türkiye’nin önemli uzman isimlerinden biriydi.

Günümüzde Tahtacı Türkmen Aleviliği konusunda en yoğun çalışmalardan birini yaparak, Tahtacı Türkmen köylerini gezen; Tahtacıların gelenek, görenek, görgü, dedelik, ocak vb. çok önemli konularında geniş araştırmaları olan Veli Asan, yaşam öyküsünü anlattığı söyleşimizde “Ben Isparta merkezde doğmuşum ama kırkım çıkmadan dağa gitmişiz” demişti.

Bir tahtacı Türkmen olarak onların tüm geleneklerini adım adım gözlemleyen ve bunları kayıt altına alan Veli Asan, Tahtacı Türkmen Alevilerinin bugünkü belleği konumundaydı. Ama benzeri birçok örnekte olduğu gibi değeri az anlaşılmış bir yazarımızdı.

Birçok kitabı bulunan Veli Asan, bir öğretmen olarak binlerce öğrenci yetiştirdi, yüreğiyle, özüyle Alevi geleneğini yaşattı ve bu yola büyük hizmetleri oldu.

Veli Asan, yaşam öyküsünü şöyle anlatmıştı:

Ben 1932 yılında Isparta’nın içinde doğmuşum. O zaman benim dedem, annemin babası 15-20 yıl önce yerleşmiş oraya. Annem de Isparta’nın içinde doğmuş. Babam annemin halasının oğludur yani annem babamın dayısının kızıdır. Birisi şehre yerleşmiş, babamlar dağda kalmışlar. Demişler ki “senin dayının kızı var Isparta’da git onu al.” Neyse o da annesiyle gelmiş, annemi Isparta’dan kaçırmış. Sonra tabii Isparta’ya gelmişler. Bizde kız kaçırılınca sonra gelir, barışır biter.

Benim dayım P.T.T. müdürüydü Afyon’da. “Gel Veli ben seni okutacağım” dedi. Babam da büyük anlayış gösterdi. Onun yanına gittim. Afyon Lisesi’nin birinci sınıfında 3 ay okudum. Benim babam cura çalardı. Kulağım saf, tertemiz Anadolu müzikleriyle dolu. Artı müzik dersinde ne gördüysem o var. Yani kulağımda hiçbir bozukluk yok. Koroda öğrendiğim okul şarkıları ve tertemiz nefesler daha doğrusu. Yani bizde babamın halk müziği olarak çaldıklarının % 90’ı nefesler, ağıtlar.

Bir okul açıldı, İstanbul’da müzik ve resim semineri diye. Bu okul ortaokul öğrencileri arasından sınavla öğrenci alacak. Resim ve müzik konusunda yetenekli öğrenci toplayacak. Türkiye çapında sınav açtılar. Beşiktaş’ta parasız yatılı okulun bilgileri geldi. Biz de onu arıyoruz zaten. Parasız olsun da nerede olursa olsun. Öyle müzik öğretmenliği falan değil neresi olursa. Biz de parasız yatılı denilince hemen dilekçe verdik. Ben trenle tek başıma sınava gittim İstanbul’a. Lise birdeydim. Yani yaş 15-16. Uzatmayalım büyük bir mücadele, o okulu ikincilikle kazandım. Yani süper yetenekli çocukları aldılar. Bir yıl o okulda okuduk. Tahsin Bankoğlu diye birisi Milli Eğitim Bakanı oldu. Dedi ki “resim, müzik, beden eğitimine gerek yoktur bu memlekette, tarih, coğrafya, matematik lazımdır” bizim okul lise. Gazi Eğitim Enstitüsü’nün resim, müzik eğitimi bölümlerini kapattı. O güzelim müesseseler depo oldu. Gazi Eğitim’in diğer sınıflarının deposu oldu. Tutup bizim okulu kapattılar. Bizim okul aynı anda kolej gibi, lise derslerini görüyoruz orada. Fazla olarak müzik dersini görüyoruz. Ben orada Ekrem Zeki Ün’den keman dersleri aldım. Yani elek üstü müzisyenler geldi bize. Büyük ilerleme kaydettik ama ne yazık ki okul sürmedi. Bize birer yazılı kağıt “okulunuz kapatılmıştır, isteyen parasız yatılı lise, isteyen öğretmen okuluna geçebilir.”  Öğretmen okulu benim arayıp bulamadığım şey. Benim ailem beni üniversitede okutamaz. Bir an evvel öğretmen olup hayata atılmak en güzel şeydi. Hemen dilekçe verdik öğretmen okulu diye. Bolu Öğretmen Okulu’na geçtim ikinci sene. Sene kaybetmedim. Bolu Öğretmen Okulu’nu pekiyi ile bitirdim. İlkokul öğretmeni oldum. Adana Koza’nın Tepecik Ören Köyü’ne tayinim çıktı. Şimdi gibi hatırlıyorum. Tam oraya gideyim diye hazırlık yaparken gazetede ilan “Gazi Eğitim Enstitüsü burslu hale getirilmiştir, öğrencilere 100 lira burs verilecek”. Devletin yatılı yüksek okuluydu orası. O sene burslu hale getirilmiş.

1954 yılında Türk Yurdu Dergisi’nde ilk yayınlanan yazısının “Isparta Tahtacılarına Dair Notlar” olduğunu belirten Veli Asan, “Yani hiçbir zaman “Tahtacılar” demedim. Çünkü ben Isparta dışındaki Tahtacıları tanımıyordum, incelemiyordum. Ne zaman bu çizgiyi aştım, ondan sonra yavaş yavaş “Tahtacılar” daha da büyüterek “Tahtacı Türkmenler” sözcüğünü kullanarak girdim işe” ifadelerini kullanmıştı.

Araştırmacı-Yazar Kutluay Erdoğan, Şahkulu Dergahı’nda Anıldı

PİRHA – Kars-Sarıkamış’a bağlı Asbuğa Köyü’nde 1935 yılında dünyaya gelen ve geçtiğimiz sene İstanbul’da Hakk’a yürüyen araştırmacı-yazar ve eğitimci Kutluay Erdoğan, 20 Şubat Çarşamba günü Şahkulu Sultan Dergahı’nda yapılan bir etkinlikle anıldı.

AYHAN AYDIN/İSTANBUL

Köklü Alevi Ocaklarından Seyyid Garip Musa Ocağı’na mensup, aynı zamanda eğitimci ve CHP’de milletvekilliği yapmış birçok önemli simanın da mensubu olduğu bir aileden gelen Kutluay Erdoğan, Milli Eğitim Bakanlığı’nda başmüfettişlik yapmış, birçok kitabı bulanan bir yazar.

Özellikle Seyyid Garip Musa Ocağı’nın Cumhuriyet dönemindeki serüvenini kaleme alarak uzun süre Cem Dergisi’nde bu konuda yazılar yazan Erdoğan, aynı zamanda Atatürk devrimi, laiklik, laik eğitim, Alevilik konularında da kitaplara imza atmıştı. Kutluay Erdoğan, Anadolu Müslümanlığı, dediği Aleviliğin kendi yol ve erkanına göre farklı yapı oluşturduğunu belirtip ocaklar, dedeler konusunda da makaleler kaleme almıştı.

Onun anısını yaşatmak amacıyla; Çarşamba günü saat: 14.00’de Şahkulu Sultan Dergahı’nda bir anma programı düzenlendi. Ayhan Aydın’ın sunumunu yaptığı programda ilk önce birlik, beraberlik, aydınlık aşkıyla çerağlar yakıldı.  Şahkulu Sultan Dergahı adına Başkan Yardımcısı Hüseyin Taştekin’in gelenleri selamlamasından sonra araştırmacı yazarlar Ayhan Aydın, Şah Hüseyin Şahin, Dursun Gümüşoğlu (Bektaşi Babası), Süleyman Zaman, Kutluay Erdoğan’ın çalışmaları, yaşamı, kişiliği ve Aleviliğe bakışı hakkında konuşmalar yaptı. Ressam ve Kureyşan Ocağı’ndan Gülizar Filiz Tonkuş onunla ilgili bir anısını paylaştı.

Bektaş Özcan’ın söylediği üç nefesle birlikte hayır ve dualarla, Kutluay Erdoğan’ın Alevi erkanına göre anması tamamlandı.

Anmaya Kutluay Erdoğan’ın ailesi başta olmak üzere, sevenleri, tanıyanları, okuyucuları katıldı.

Etkinlik sonrasında Şahkulu Sultan Dergahı’nda Kutlay Erdoğan için lokma sunumu yapıldı.

Can Tv Etkinliği kayıt altına aldı.

KUTLUAY ERDOĞAN KİMDİR?

Kutluay Erdoğan, 1935 yılında Kars’ın Sarıkamış ilçesine bağlı Asbuğa Köyü’nde dünyaya gelmiş. Annesinin adı Hamide Hanım, babasının ası Süleymen efendidir. Seyyid Garip Musa Ocağı’na mensup olan Erdoğan, ilk ve orta okulu Kars’ta, liseyi Ankara Atatürk Lisesi’nde bitirmiş. yüksek öğrenimini Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde yapan Erdoğan, Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nin Tarih bölümünü bitirmiş. Kars Alparslan Lisesi, Eskişehir Atatürk Lisesi, Erzurum Kazım Karabekir Eğitim Enstitüsü, Eskişehir Eğitim Enstitüsü ve Eskişehir Yabancı Diller Yüksek Okulu’nda öğretmenlik ve idarecilik yapan Erdoğan, 1978-1997 yılları arasında MEB Teftiş kurulunda başmüfettiş olarak çalıştıktan sonra emekli olmuş. Emekliliğini yazı yazarak geçiren Erdoğan, Atatürkçü Düşünce Derneği’nde çalışmış. Nefes Dergisi, Karaca Ahmet Sultan Dergisi’nde makaleler yazan Erdoğan’ın İletişim yayınları ‘Cep üniversitesi’ kitapları serisinden Alevilik-Bektaşilik adlı kitabı yayınlanmış. Bu kitap daha sonra Yeni Yüzyıl gazetesince 24 Nisan 1995 yılında promosyon olarak verilmiş. Yine bu gazetenin Yeni Yüzyıl Kitaplığı serisinden ‘Türkiye’de Alevilik’ adı ile ikinci bir kitapçık da gazete ile birlikte verilmiş.

KİTAPLARI:

• Türkiye’de Alevilik
• Alevi Bektaşi Gerçeği
• Asbuğa
• Atatürkçü Düşüncelerimde Atatürk İlke ve Türk Devrimi
• Alevi Bektaşi Gerçeği (Yeni Baskı)
• Anadolu Müslümanlığı (Son Eseri, 2015, Milenyum Yayınları)

Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Eğitim Ve Kültür Vakfı’ndan Tarihi Çalıştay

 Pir Sultan’ım der gözümde

Hiç hata yoktur sözümde

Eksiklik kendi özümde

Darına durmaya geldim

Ulu Alevi Bektaşi ozanlarından ve Anadolu’da ozanlar piri olarak nitelendirilen Pir Sultan Abdal adına kurulan köklü Alevi kuruluşlarından Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Eğitim ve Kültür Vakfı tarihi bir toplantıya öncülük yaptı.

Çok değerli akademisyen ve araştırmacıların katıldıkları, "Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Alevilik Bektaşîlik Çalışmaları 1. Çalıştayı", 2-3 Şubat tarihleri arasında Ankara'da yapıldı.
Alevi kurumları içinde belki de alanında ilk kez yapılan bu çalıştayda; Vakfın yaklaşık dört yıldır gerçekleştirmiş olduğu Osmanlı Arşivinden belgeleri derleme ve bunları değerlendirme konularıyla birlikte Osmanlı Arşiv Belgelerine farklı bakışlar gündeme geldi.

Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Kültür ve Eğitim Vakfı Başkanı Muharrem Yılmaz, açılışta vakfın çalışmaları, hedefleri ve bu konudaki düşünceleri üzerine bir konuşma yaptı.

Vakıf adına bu çalışmaları sürdüren gurup olarak Murat Alandağlı ve Muhammed Ceylan bugüne kadar yaptıkları çalışmalar hakkında bilgi verdiler.

İki gün boyunca, çalıştaya katılan akademisyen ve yazarlar konuyla ilgili bilgi, görüş, düşünce ve eleştirilerini aktardılar. Dile getirilen ortak nokta ise; bu çalışmaların çok önemli olduğu, böylesine bir konuya bu kadar önem verilerek bir çalıştay yapılmasının çok yararlı bulunduğu ve bunların devamının gelmesi yönünde oldu.

Katılımcılar; konunun en iyi şekilde ele alınıp araştırılması ve elde edilen ve edilecek verilerin en iyi şekilde, ilgili kişi ve kurumlara, kamuoyuna nasıl aktarılacağı konusunda görüş ve düşüncelerini aktardılar. Çalıştaya konuyla ilgili yaklaşık 40 kişi katıldı. 

Toplantı sonunda Vakıf yönetimi adına söz alan Muharrem Yılmaz, tüm katılımcılara Vakfı adına teker teker teşekkür ettikten sonra, imkânlar olduğunca bu çalışmaların sürdürüleceğini, katılımlarından dolayı herkese şükran duygularını dile getirdi.

Ayrıca Muharrem Yılmaz, iki gün boyunca konukların ağırlanmasını ve konaklamalarına imkan sağlayan Çankaya Belediyesine ve başkan Alper Taşdelen’e de teşekkürlerini sundu.

Bu tarihi toplantı bu alanda yapılacak çalışmalar için ufuk açıcı ve halkımıza hayırlı olsun.

 Ayhan Aydın

KONYA EREĞLİ ÖZGÜRLER CEMEVİ’NDE HIZIR CEMİ

AYHAN AYDIN

PİRHA- Aleviler için kutsal olan bolluğu bereketi, hoşgörüyü ve barışı simgeleyen Hızır ayı vesilesiyle Konya Ereğli Özgürler’de Hızır cemi yapılarak lokmalar dağıtıldı.

1960’lı yılllarda Erzincan Tercan, Dersim Pülümür, Bingöl Kiğı bölgelerinden gelerek Konya Ereğli Özgürler’de satın aldıkları bir çiftliği köye dönüştürüp yaşayan Alevilik inançlarına sahip çıkıyorlar.

Büyük bir mücadeleyle, asimilasyon gayretlerinin de artması sonucu, bilinçli birtakım canların öncülüğünde, şimdi Konya’nın Ereğli ilçesine bağlı bir mahalle olan Özgürler’de halkın kendi emekleri ile yaptıkları cemevi geçen yıl hizmete açıldı. Alevi Kültür Dernekleri’nin bir şubesi olan cemevinin hizmete açılmasına rağmen sıkıntılar devam ediyor. Cemevi başkanı ve bu tip çalışmalara öncülük eden isimlerden Ali Sığırcı dertlerinin büyük olduğunu Ankara ve İstanbul’daki Alevi kurumlarından beklenti içinde olduklarını söyledi.

“SÜNNİ HOCAYA MAHKUMUZ”

Pir Haber Ajansı’na konuşan Ali Sığırcı, “İmkansızlıklar nedeniyle senede iki kez cem yapabiliyoruz. Kendi insanımızı yetiştiremediğimiz için Sünni hocaya mahkumuz. Kendi cenazemizi kaldıramıyoruz, köye bir cami yapıldı, asimilasyon çalışmaları var. İnsanları eğitecek yetişmiş insanımız yok.” dedi.

Kureyşan Ocağı talipleri olan mahallenin çok önemli bir genç ve çocuk potansiyeli var. Buradaki kitlenin bağlı olduğu pirler aslen Erzurumlu ve şimdi İzmir’de oturan çok köklü Kureyşan Ocağı Dedeleri.

Burada gelenek yaşatılmak istense de özellikle gençlerin önündeki işsizlik ve inanç konusunda danışacakları, beslenecekleri bir potansiyelin olmaması sıkıntıların başında geliyor.

Yörede olan ve aynı şekilde kurulan diğer iki Alevi köyü Zengen ve Orhaniye. Buralarda da Alevi geleneği yaşatılmaya çalışılıyor ve Hızır aşkıyla yol yürüyor.

İzmir’den gelen Turabi, İsmail Alkan Lütfü Çevik Dedeler,14 Şubat perşembe günü Ereğli Özgürler Cemevi’nde Hızır aşkıyla cem yürüttüler.

Köylünün ortaklaşa aldıkları kurbanların tığlanması, hazırlanan lokmaların dağıtılmasından sonra yüzlerce canın katılımıyla Hızır Cemi yapıldı. Gençlerin ve çocukların yoğun olarak katılımları geleneğin yaşatılması açısından önemliydi.

EZELİ DOĞANAY’DAN EĞİTİM SEMİNERLERİ

Aynı zamanda Kureyşan Ocağı dedelerinden, yöre halkının da piri pozisyonundaki buradaki insanlar tarafından çok sevilen araştırmacı-yazar-şair Ezeli Doğanay, daha önceki senelerde olduğu gibi bu sene de özellikle gençlere yönelik Alevilik eğitim seminerleri verecek. Seminerler bir hafta boyunca devam edecek.

YAŞAYAN GELENEKSEL ALEVİLİK

Yöreyi ziyaret eden ve Hızır cemine katılmak için bölgede bulunan Araştırmacı-Yazar Ayhan Aydın, 15 Şubat cuma günü, Ezeli Doğanay’la birlikte Cemevi’nde bir sunum yaparak bilgilerini dinleyenlere paylaştı.

Ayhan Aydın/KONYA