Geleneği Yaşatanlar: Hakkı Saygı Baba

Salı, 17 Nisan 2018 09:15 tarihinde yayınlandı. | Ayhan AYDIN tarafından yazıldı. |

| Gösterim: 1222

YAŞAYAN EN ÜNLÜ

SULTAN SÜCEATTİN VELİ DERGÂHI (BABAİ- BEKTAŞİ) BABASI; ARAŞTIRMACI – YAZAR HAKKI SAYGI

(Şurada Yayınlanan Söyleşi Metni: Ayhan Aydın, Alevi Bektaşi Geleneği Yaşatanlar, Sazın ve Sözün Gücü, Can Yayınları, Kasım 2017, (Sayfa: 606 – 656)

HAKKI SAYGI BABA

SANA SELAM OLSUN….

AYHAN AYDIN

GÜNÜMÜZ (BABAİ – BEKTAŞİ) GELENEĞİNİN EN ÖNEMLİ İNANÇ ÖNDERİ OLAN HAKKI SAYGI BABA’YLA YAKLAŞIK 25 YILLIK BİR TANIŞIKLIĞIMIZ VAR. ONUNLA NİCE DAĞLARI, OVALARI AŞTIK. CEM VAKFI’NDA NİCE ZORLU GÖREVLER ÜSTLENDİK. ÇOĞU İNSANIN BİLDİĞİNİN TAM AKSİNE VE BİRAZ DA SAÇMA OLMAK ÜZERE, ÇOK CİDDİ EKONOMİK SIKINTILAR ÇEKEREK, BİREYSEL GAYRETLERİMİZLE ALAN ÇALIŞMALARI YAPTIK. CEM VAKFI’NDAKİ DEDELER, BABALAR, OZANLAR, YAZARLAR FİHRİSTİNİN OLUŞMASI, DEDELERİN-BABALARIN FORMLARININ DÜZENLENMESİ, SÖYLEŞİLERİN YAPILMASI VE BİNLERCE İNANÇ ÖNDERİNİN KATILDIĞI TOPLANTILARIN YAPILMASINDA HAKKI SAYGI’NIN BÜYÜK EMEĞİ VARDIR. O KENDİ ARABASINI SEFERBER EDEREK NİCE GEZİLERE KATILDI. KENDİSİYLE ONLARCE KEZ SÖYLEŞİ YAPTIM. AŞAĞIDA ÇOK ÖNCE YAPMIŞ OLSAM DA, DERLİ TOPLU OLAN VE HAZIRLADIĞIM GENİŞ KAPSAMLI SORULARI YANITLAMASI NEDENİYLE, BU METNİN BU KİTAPTA YER ALMASINI DİLEDİM. KENDİSİ ÇOK CİDDİ SAĞLIK SORUNLARI YAŞAMASINA RAĞMEN, HER SEFERİNDE BUNUN ÜSTESİNDEN GELMEYİ BAŞARDI. ONU VE HER ZAMAN YANINDA, ARKADISINDA OLAN EŞİNİ BÜYÜK BİR SAYGI VE SEVGİYLE SELAMLIYORUM…

HİZMETLERİ UNUTULMAZ, ÖZVERİSİ UNUTULMAZ, ARAŞTIRMA VE ÖĞRENME, BİR ŞEYLER BAŞARMA AŞKI UNUTULMAZ…

GİTTİĞİMİZ YOLLAR AŞKINA, MUHAMMET MUSTAFA AŞKINA, ALİYEL MURTEZA AŞKINA, İMAM HÜSEYİN AŞKINA VE ÖZELLİKLE RUMELİ AŞKINA HÜ…

SÖYLEŞİ

GENEL BİLGİLER

Sevgili babamız, siz Alevilik/Bektaşilik ve babalarla ilgili bilgilerinizi kimden/ kimlerden, nasıl öğrendiniz? Ben bir baba çocuğuyum. Çocukluğum cem içerisinde geçti. Babam ve babamla sohbete gelen ona bağlı taliplerin sohbetlerinde ve çok okuyarak.

Çocukluğunuz nasıl bir ortamda geçti? Köyde ve cem erkân yürüten bir babanın dizinin dibinde.
Bektaşi koluna kimden nasip alarak, hangi tarihte girdiniz? Bizler aslında Babai kökenli bir Bektaşisiz. Ben 1975 yılında Sultan Süceattin Veli Şeyhi Nevzat Demirtaş dededen nasip alıp baba oldum.
Dedeniz, babanız veya amcazadelerinizden de baba olan var mı? Babam baba idi.
Cemlerde herhangi bir hizmet yaptınız mı? Yaptıysanız kaç yıl? Ben memuriyetimden dolayı baba olduğum tarihe kadar değişik şehirlerde kaldım. Bir ceme girip hizmet etmek kısmet olmadı. 1975 yılında ikrar verdim aynı gün müsahip olup baba postuna oturdum.
Mücerret misiniz?
(x) Hayır ( ) Evet
Sizce babalar kimlerdir? Babalık icazetinizi kimden aldınız? Hangi tarihte verildi? Babalar kamil, olgun ve kendisine bağlı bulunan taliplere yol ve erkan sürdüren kimselerdir. 1975 yılında Sultan Süceattin Veli Dergahı Şeyhi ve Post-nişini Nevzat Efendiden aldım.
Kaç yaşında baba olarak atandınız? Kaç yıl ya da yıldır baba olarak görev yaptınız veya yapıyorsunuz? 45 yaşında baba oldum ve 25 yıldır babalık görevimi sürdürüyorum.
Babalık icazetini kimden aldınız? Süceattin Veli post-nişini Nevzat Demirtaş’tan aldım.
Baba olmak, için günümüzde geçmişten farklı olarak, hangi özelliklere sahip olmak gerekiyor? Babalar, dedeler ve ozanlar bu yol ve erkânı sözlü kültüre dayandırılarak nesilden nesile aktararak getirmişler. Allah onlardan razı olsun. Ancak günümüzde insanların kültürü gelişmiş, pek çok yazılı belge ortaya çıkmıştır. Yeni nesil babadan bu yol ve erkan hakkında geniş bilgi almak istiyorlar. Günümüzde baba bilgili, halli ve insan-ı kâmil mertebesine ulaşmış kimse olmalıdır.
Bu konuda sizlere yöneltilen veya duyduğunuz eleştiriler, istekler, beklentiler nelerdir? Örneğin gençler sizlerden daha çok hangi konularda bilgi istiyorlar? Genellikle gençler mitolojjk ve hikaye türü anlatımları, kesinlikle kabul etmiyorlar. Gerçek bilgi, yani Kur’an ve hadise dayalı objektif bilgiler istiyorlar.
Babaların inançsal ve ibadetsel görev ve sorumluluklarından başka toplumsal olarak üstlendikleri görevler sizce nelerdir? Bir babanın toplumsal görevlerinin başında önce Alevi-Sünni ayrımını kaldırmak için zahiri ve batini bilgisinin çok iyi olması gerekir. İnsanları kaynaştırıcı ve eğitici bir yapıya sahip olması gerekir. Bir baba, nikâh kıyabilmeli, çocuk ismi koyabilmeli, cenaze namazı kıldırabilmelidir.
Hizmetleriniz karşılığında herhangi bir ücret alıyor musunuz? Hayır almıyorum.

Babaların müsahipleriyle ilişkileri nasıldır? Bir baba müsahibi ile çok iyi geçinmelidir. Müsahip kardeş, kendi öz kardeşi gibi olmalıdır. Müsahibi ile dargın olan bir baba veya talib yol düşkünü sayılır
Babaların halka daha iyi hizmet vermesi için bir okula veya buna benzer bir kuruma gidip eğitim alması konusunda neler söylüyorsunuz? Bu benim uzun zamandan beri üzerinde durduğum bir konudur. Bütün dini kurumların başında bulunan kimseler, muhakkak bir eğitim kurumunda yetişmiş kimselerdir. Örneğin: bir köy imamı, imam hatip okulunu bitirmiştir. Bir kasaba ve şehir camiisinin imamı, ilahiyat mezunudur. Bir kilise veya havra görevlisi, muhakkak bir din eğitimi veren kurumdan yetişmiştir. Ancak bir Alevi dedesi veya Bektaşi babası, hiçbir din eğitimi görmeden bu görev kendisine verilmektedir. Bir dede veya baba, muhakkak kendi inancına uygun bir eğitim görmelidir.
Babalara yönelik bir okul açılırsa, hangi konular işlenmeli? İslam tarihi başta olmak üzere, Kur-an, fıkıh, hadis, tasavvuf, felsefe ve Alevi-Bektaşi inancına uygun olarak yol ve erkan husul ve kaidelerini kapsamalıdır.
Bu tip kurumlarda kimler ders/eğitim verebilir? 68. İnci sorunun cevabını kapsayan konuları çok iyi bilen, bu konulara vakıf olan ve bu konuları çok iyi anlatabilen, öğreti kabiliyeti olan bir dede ve baba olmalıdır. Dede veya baba diyorum çünkü onlar bu konuların içerisinden geldiği için konuyu daha iyi anlatma yeteneğine sahip olabilirler.
Sizce babaların yaşadıkları sorunlar kimler tarafından nasıl çözülebilir? Bir dedeler ve babalar üst kurulu oluşturulmalıdır. Bu kurula, aynı diyanette olduğu gibi, maddi olanaklar tanınmalıdır. Ayrıca bu kurul, Alevilik-Bektaşilik konularında her türlü bilgi ile donatılmalıdır. Herhangi bir dedenin veya babanın üstesinden gelemediği bir soru veya sorunu bu kurul çözebilmelidir.
Babalığın geleceğine ilişkin düşünceleriniz nelerdir? Bu sorunun cevabı 68.nci soruya verdiğim cevapları kapsayan bir eğitim kurumunun açılmasıdır.
Babalara devlet tarafından bir maaş bağlanmasına nasıl bakarsınız? Eğer bir baba, kendisini bu işe vakfederse bu babalık işini ciddiye alırsa, muhakkak ki geçimini temin etmek için bir maaş alması gerekmektedir.
Sizce dervişlik, babalık, halife babalık, dede Babalık ne demektir; ayrı ayrı ayrıntılarıyla yazabilir misiniz? Derviş: diline, eline, sahip olmak, riyayadan ve vesveseden uzak durmak, ititadı bütün olmak, şehvetten kaçınmaktır. Baba: derviş için saydığım vasıfları kendisinde toplayan kimsedir, gerektiğinde babalık makamına getirilir ve kendisine bağlı taliblere ve dervişlere yol erkan sürdürür. Halife baba ise, kendisine bağlı bulunan babaların üstünde hizmet görür. Kendisine bağlı bulunan babaların, hizmetlerini görür, onların çözemediği tüm sorunları çözmeye çalışır. Gerektiğinde yeni babalar atar. Dedebaba ise, tüm bu saydıklarımın üstündeki en yüksek makamdır. Kendisine bağlı bulunan halife babalar, marifetiyle, tüm sisteme hakımdir. Aynı zamanda en yüksek danışma merci’idir.
Babaların, halife babaların, dede babaların eşlerinin Bektaşilik için önemi nedir? Bektaşilikte bu hanımlara, anabacı denir ki bu bacılar eşlerinin yanı başında otururlar ve onların sağ kolu sayılırlar.

C) OCAKLAR/DERGÂHLARLA İLGİLİ SORULAR

Dergâh ne demektir? Dergâh aynı zamanda “tekke” anlamında da kullanılır.
Dergâhlar nasıl ve ne zaman ortaya çıkmıştır? Bu gibi yerler bazı tasavvuf erbabı kimselerin veya tarikat şeyhlerinin, müritlerini toplayıp eğittikleri ve buralarda yol erkân sürdükleri yerlerdir. İlk hatırıma gelen Ahmet Yesevi Dergâhı, Aleaddin Keykubat tarafından Baba İlyas’ın atandığı “Mesudiye Dergahı, Hacı Bektaş Veli Dergahı ki bunlar ilk akla gelen Dergahlardır. Dergâhların ortaya çıkış tarihi, 11. Yüzyıla dayanmaktadır.
Dergahların manevi anlamını nasıl yorumluyorsunuz? Bu gibi yerler, insanları Tanrıya yaklaştıran ve onlara Tanrı sevgisini kazandıran manevi mekanlardır.
Dergahların mutlaka bir kurucusu var mıdır? Evet vardır ve dergahlar, genellikle kendi kurucusunun adıyla anılırlar. Örneğin: Otman Baba dergahı gibi..
Siz kendi dergahınız hakkında bilgi verebilir misiniz? Sen Sultan Süceattin Veli dergahına bağlı bir babayım. Süceattin Velİ, Horasan’dan Anadolu’ya gelmiş, İmam Rıza evlatlarından bir velidir. Ayrıca ben hizmet gördüğüm kendi cem evimde de “Dergah” diyorum.
Sizce sizin dergahın en yetkili babası kimdir? Benim bağlı bulunduğum Süceattin Veli Dergahının en yetkili babası bugün başında bulunan Şeyh Nevzat Demirtaş’dır.
Sizin dergahtan olan diğer babalarla bağlantınız var mı? Evet vardır ve ner zaman iştişare içersindeyiz
Sizin dergahınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza konuşmasına izin verir misiniz? Bu işin ehli ise, evet verebilirim.
Sizin dergahınızın temsilcisini hangi yöntemle seçersiniz? Bizim dergahımızın temsilcileri, ocakzadedirler, bunlar içerisinde bu işe gönül vermiş ve kendisini bu göreve atamış bulunan en münasip birisini, yine bu dergaha bağlı babalar toplanıp ona bağlılığımızı bildirmek suretiyle seçeriz.
Dergahınız hangi erene, evliya, babaya bağlıdır? Dergâhınızın özel önem verdiği bir evliya var mı? Bağlı bulunduğumuz Dergâh, Süceattin Veli dergâhıdır. Bu dergâhta metfun bulunan zat, Süceattin Velinin kendisidir.
Dergâhınızın bağlı olduğu evliyayla ilgili size intikal eden, sizin bildiğiniz anlatılar nelerdir? Bu gibi kimselerin kerametleri anlatmakla bitmez, ben sadece bir tane anlatabilirim. Aynı dergâh çatısı altında ikinci bir türbede metfun bulunan “Timurtaş Paşa” askerleriyle birlikte bu velinin bulunduğu mekâna gelir ve askerlerine yiyecek, atlarına da yem temin etmesini ister. Süceaddin Veli hazretleri, bastonunu yere batırır, su çıkar, tekrar batırır buradan da pekmez çıkar, tekrar batırır buradan a arpa çıkar, evde bir fırın ekmek yaptırır, bu ekmekler tüm askeri doyurur ve artar. Bu olayı gözleriyle gören Timurtaş Paşa, savaş sona erdikten sonra askerlikten ayrılır ve gelip buraya yerleşir. Bu gün görmüş olduğumuz Süceaddin Veli türbesiyle kendisinin yattığı türbeleri, sağlığında kendisi yaptırmıştır. Bugün nefeslerini söylediğimiz Genç Abdal da bu dergahta yetişmiş ve bu dergahın bahçesinde de metfundur.
Bildiğiniz Alevi/Bektaşi dergahlarının adlarını söyleyebilir misiniz? İlk aklıma gelenler: Hacı Bektaş, Otmam Baba, Süceaddin Veli, Abdal Musa, Kızıldeli, Şahkulu, Karaca Ahmet, Garip Dede, Erikli Baba.
Bu dergah babaları nerelidirler? Bilindiği kadarıyla : Hacı Bektaş Veli, Otmam Baba, Abdal Musa, Süceaddin Veli Horasan kökenlidirler.
Talipleri nerelerdedir? Babaların talipleri genellikle etrafında yakın çevre insanlarıdır.
Sizce bütün dergahlar eşit statüde midir? Hayır değildir.
Değilse, sizce bunların nedenleri nelerdir? Devletin bu gibi yerlere sahip çıkmamış olmasından ileri gelmektedir. Bu gibi yerler, insanların kendi gayretleri ile ayakta durmaktadırlar.

D) CEMLER / ERKÂNLARLA İLGİLİ SORULAR

Sizin yörenin cemini, cemaatini, erkanını ayrıntılarıyla anlatabilir misiniz? Rumeli Babağan bektaşi erkanı.
- Ben burada Rumeli Deliorman yöresinde uygulanan ve şu anda benim de uygulamakta olduğum bir “Ayin’ül Cem”in Kur’an ayetlerine göre uygulanmasını kısaca anlatmaya çalışacağım.

ERKAN ÇEŞİTLERİ

Birlik (Abdal Musa) Kurbanı
İkrar (Nasip Alma) Erkanı
Müsahip Erkanı
Görgü veya Tarik Erkanı
Adak veya Terceman Kurbanı Erkanı
Dar’dan indirme Erkanı
Düşkün Kaldırma Erkanı
Her Perşembe Günü Akşamı yapılmakta olan normal ibadet Erkanı
Bu erkan çeşitleri aşağıda yeri geldikçe kısa olarak izah etmeye çalışacağım.

BABA VE ON İKİ HİZMET SAHİBİNİN GÖREVLERİ

Burada baba ve babanın dışında 12 hizmet sahibinin görevleri şöyledir

Baba: Bir mürşitten el etek tutan, yani icazet alarak kendi bölgesinde. Yol ve erkan yürüten kimsedir.

1- Rehber: Babaya bağlı olarak yola yeni intisap edecek olan taliplere, yol ve erkan usullerini öğreten kişidir.

2- Tarikçi: Görgü ceminde talibin üzerine tarik çenen kişidir

3- Zakir: Cemde saz çalıp deyiş (nefes) söyler, semah döner

4- Çerağcı : Cemde çerağları uyandırır

5- Gözcü: Cemde taliplerin edep ve erkan içerisinde hareket etmelerini sağlar

6- Sakka: Cemde sakka suyu dağıtır ve cemin su ihtiyacını sağlar

7- Kurbancı: Cemde kurbanları kesip tığlayan kişidir

8- Hadım (Nakip): Cemde yemekleri pişirip, sofra kuran kişidir

9- İbrikçi: Sofra kurulmadan önce, sünnet gereği, ayin-i cemde bulunanların ellerine su döker

10- Farraş ; Cem Ayin-i sonunda car çeker

11- Ateşçi : Ocakları yakan ve ocaklara yakacak temin eden kişidir

12- Pabuççu: Ceme gelenlerin ayakkabılarını yerleştirir ve güvenliğinden sorumlu olur.

Ben burada kendi cemimdeki uygulamaları anlatmaya çalışacağım. Sebebi de malum, her baba ve dede kendisine göre bir cem ayini ve erkan yürütüyor. Cem ayinleri genellikle “Cem Evlerinde” yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bizde “Dergah” adı verilir. Bektaşilikte Dergahın “kapısı” zahir ve batın ilmine işarettir; kapının “eşiği” tarikatın birinci basamağıdır. “Eşiğin” iki yanı, İmam Hasan ve İmam Hüseyin’i temsil eder. Cem evinin, yani Dergahın ortasına “Kırklar Meydanı” denir. Meydanın tam ortasına “Dar Meydanı” denir. Bu meydan “Dar”a duran kimseleri, her maksuda ulaştıran “sırat-ı müstakim”dir. Aynı zamanda Celal ve Cemal meydanıdır.

CEM VEYA DERGÂH EVİNE GİRİŞ

Cem evine girmek de bir usule göredir. Cem evine, yani Dergah evine önce baba girer ve onun arkasından anabacı girer. İçeri girerken kapının önünde durulur, sol diz üzerine diz çöküp; iki el eşik üzerine konur ve şu terceman okunarak niyaz edilir:

Eşiğine koymuşum ben can ile ser

Hem eşiğinden benim niyazım budur

Lüft edip ben fakire kılasın nazar

Allah eyvallah Hüü!... dost dedikden sonra kalkıp eşiğin üzerine basmadan içeri girilir.

EŞİKTEN SECDE EDEREK GİR

Kesin söz vermeleri için Tur’u üzerlerine kaldırdık ve onlara: “Kapıdan secde ederek girin” dedik (Nisa, 154) şöyle demiştik: “Girin şu kente; orada, dilediğiniz yerde bol bol yiyin. Kapıdan secde ederek girin ve affet bizi deyin ki, hatalarınızı bağışlayalım” (Bakara, 58)

ÇERAĞ UYANDIRMA

Cemin yapılacağı meydana giren baba, oturacağı postun sol tarafında bulunan ve Allah’ın nur’unu temil eden çerağı uyandırmak için eline bir mum alır ve bunu yakar. Yanan bu muma “delil” denir. Yanan bu delil ile kürsüde bulunan şamdandaki çerağı uyandırır ve uyandırırken de şu aşağıdaki tercemanı okur.

Bism-i şah Allah Allah!...

Seyyid-üs sadat, muhibb-üs sadat, hülasa-i mevcudat alem-üs sır-el-hafiyyat, şefi-i ruz-i arasat bercemal-i Muhammed Ali ra salavat” der ve tüm talibler hep birlikte Muhammed’e ve evlatlarına salavat getirirler.

Bunun ardından şu Kur’an ayetlerini okur:

Allah, göklerin ve yerin nurudur. O’nun nurunun örneği, içinde çerağ bulunan bir kandile benzer. Kandil, bir sırça içerisindedir. Sırça, inciden bir yıldız gibidir ki doğuya da batıya da nisbeti olmayan bereketli bir zeytin ağacından yakılır. Bu ağacın yağı, neredeyse ateş dokunmazsa bile ışık saçar. Nur üzerine nurdur o. Allah, dilediğini kendi nuruna kavuşturur. Allah, insanlara örnekler verir. (Nur 35) Kandil, Allah’ın yüceltmesine ve içersinde adının anılmasına izin verdiği evlerdedir. Orada sabah-akşam O’nu tesbih ederler. (Nur 36) Bu iki ayet çerağ uyandırılırken okunur.

Daha sonra da şu salavatı okur:

Bism-i Şah Allah, Allah!...

Çün çırağı fahr uyandırdık Hüda’nın aşkına Seyyid’ül-Kevneyn Muhammed Mustafa’nın aşkına. Saki-i Kevser Aliyy’ül Murtaza’nın aşkına. Hem Hatice, Fatıma Hayrünnisanın aşkına. Şah Hasan Hulki Rıza hem Şah Hüseyin-i Kerbel, ol imam-i Etkiya Zeynelaba’nın aşkına. Hem Muhammed Bakır ol kim nesl-i pak-i Murtaza. Cafer’üs-Sadık İmam-ı Rehnumanın aşkına. Muse-i Kazım İmam-ı serfirazı ehl-i Hak. Hem Ali Müsa Rıza’yi Asfiyanın aşkına. Şah Takiy ve ba Nakiy hem Hasan’ül Askeri. Ol Muhammed Mehdi-i Sahib-Livanın aşkına. Pirimiz Hünkarımız Hacı Bektaş Veli ve tüm gerçek erenlerin aşkına. Haşredek yanen yakilen aşınanın aşkına. Ber-cemal-i Muhammed Ali, Kemal-i Kadir, İmam Hasan ve İmam Hüseyin ala bülen’e ra salavat Allah, eyvallah!...

Şu aşağıdaki ayetlerde çerağ uyandırılırken okunabilir:

Ey insanlar! Size rabbinizden bir delil gelmiştir. Biz size, herşeyi açık-seçik gösteren bir “Işık” gönderdik (Nisa 174)

Ey Rusulüm” Sen Allah’ın izniyle, bir davetçi ve nur saçan bir kandil olarak gönderildin (Azhap 46)

DAR MEYDANINDA NİYAZ VE İKİ REKAT İMAM CAFER NAMAZI

Çerağın uyandırılmasının ardından baba ve anabacı birlikte oturacakları postun önünde “Dar”a durup, elini göbek hizasında bağlayarak şu aşağıdaki tercemanı okuyarak iki rekat İmam Cafer namazı kılarlar.

“Bism-i Şah Allah, Allah!...

Durdum divana, uydum on iki imama, döndüm kıbleye, niyet ettim iki rekat İmam Cafer namazı kılmaya, kıblem Muhammed, secdem Ali’dir ya Ali hü!... diyerek secdeye varırlar.

Ya Allah, ya Muhammed, ya Ali diyecek kadar secdede kalındıkdan sonra baba iki dizinin üzerine doğrulup, uyandırmış olduğu çerağa sela verir. Daha sonra sağa ve sola selam verip hal sorar. Tekrar ya Ali hü!... diyerek secdeye varır. Secde de iken yine ya Allah, ya Muhammed, ya Ali diyecek kadar secdede kaldıkdan sonra ya Ali hü!.. diyerek doğrulur.

Baba bu secdeleri yaparken, anabacı devamlı olarak secdeye kalır ve göz ucuyla babanın yapmış olduğu hareketleri takip eder ve o da göz ucuyla bu secdeleri yapar. Böylece iki rekat İmam Cafer namazı kılınmış olur.

Daha sonra baba ve anabacı kalkıp az önce uyandırılmış olan çerağa da niyaz ettikten sonra, postlarına oturup şu tercemanı okurlar:

“Bism-i Şah Allah, Allah!..

Azemte aleyke ya Ali, ekremtü aleyke ya Ali, eslemtü aleyke ya Ali. Car köşe post, ya Allah, ya Muhammed, ya Ali, pirimiz hünkarımız Hacı Bektaş-ı Veli ve cümle gerçek erenlerin demine devranına ya Ali hü!...” diyerek postlarına secde ederler.

BABANIN ÖNÜNDE SECDE VE NİYAZ

Baba ve anabacıdan sonra bütün talibler, eşleriyle birlikte aynı baba ve anabacının yaptığı gibi sırayla kapıdan secde ederek dergah evine girerler. Kapıdan içeri giren talibler, dar meydanına gelip ellerini göğsüne koyarak “hü aşk olsun” derler ve üç adım ileri gelerek bacı talip erkeğin sol tarafında olacak şekilde babanın önünde peymençeye dururlar. Elleri göbek üzerinde olacak şekilde bağlanır ve baba ve anabacının yaptığı gibi iki rekat İmam Cafer namazı kılarlar. Namazda şu terceman okunur:

“Bism-i Şah Allah, Allah!...

Durdum divana, uydum on iki imama, döndüm kıbleye, niyet ettim iki rekat İmam Cafer namazı kılmaya, kıblem Muhammed, secdem Ali’dir ya Ali hü!..” diyerek secdeye varırlar.

Ya Allah, ya Muhammed, ya Ali diyecek kadar secdede kaldıkdan sonra erkek talip, iki dizinin üzerine doğrulup, babanın iki kaşının arasına bakarak eyvallah baba erenler, nasılsınız haliniz iyimidir? Der ve daha sonra sağa dönüp selam verir hal sorar. Tekrar sola dönüp selam verip hal sorar. Tekrar ya Ali hü!... diyerek secdeye varır. Secde de iken yine ya Allah, ya Muhammed, ya Ali diyecek kadar secdede kaldıkdan sonra yarım doğrularak hoş geldiniz der ve tekrar secdeye varır. Yine ya Allah, ya Muhammed, ya Ali deyecek kadar secdede kaldıkdan sonra ya Ali hü!.. diyerek doğrulur.

Erkek talip bu secdeleri yaparken, bacı talip devamlı secdede kalır fakat göz ucuyla eşinin yaptığı hareketleri takip ederek niyazını tamamlar. Niyazdan sonra kalkıp babanın ve anabacının elini öpüp tekrar dar meydanına peymençe dururlar. Dar meydanında el bağlayıp duran taliplere baba şu gülbengi okur:

“Bism-i Şah Allah, Allah

Cümleden cümleye niyazlarınız kabul muradınız hasıl olsun, hak erenlerim kılmış olduğunuz İmam Cafer namazını ve niyazlarınızı dergahı izzetinde kabul etsin, gerçek erenlerin himmetleri ve şefaatları üzerinizde hazır ve nazır olsun” der ve talipler secdeye varırlar.

Talipler, tekrar yere secde edip kalkarlar ve geçip yerlerine otururlar. Buradakı oturma sırası da ikrar verip nasip alma sırasıdır.

Bütün talipler yukarıda anlattığım gibi sırayla babanın önüne gelip niyazlarını yaparlar ve babanın önünde secde ederler.

BABAYA SECDE VE NİYAZ ŞU KUR’AN AYETLERİNE DAYANIR:

Hatırla o zaman ki rabbin meleklere: “Ben kupkuru çamurdan, değişken, cıvık bayçıktan bir insan yaratacağım” demişti. “Onu amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp öz ruhumdan içine üflediğim zaman önünde hemen secdeye kapanın. “Meleklerin tümü, toplu halde secde ettiler. İblis müstesna... (Hicr, 28,29)

“Onu kıvama erdirip içine ruhumdan üflediğimde, önünde secde ederek eğilin”; bunun üzerine iblis müstesna, meleklerin hepsi secde etmişlerdi. (Sad, 72-73)

Doğu da batı da yalnız Allah’ındır. O halde nereye dönerseniz orada Allah’ın yüzü vardır. (Bakara 115)

Yemin olsun ki, insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz. Biz ona şah damarından daha yakınız (Kaf 16)

ÇERAĞLARIN UYANDIRILMASI

Niyaz ve secde fası sona erince baba, Çerağcıyı gözcüyü ve sakkayı meydana çağırır. Bu üç görevli, tığbendlerini bağlayıp, babanın önünde diz üzere beklerler. Baba önce çerağcıya görev verir. Çerağcı yere bir niyaz edip ayağa kalkıp peymençeye geçer ve şu Kur’an ayetini okur.

“Ey rabbimiz! Öz benliklerimize zulüm ettik. Eğer bizi af etmez bize acımazsan elbette ki hüsrana uğrayanlardan olacağız” (Araf 23)

Daha sonra, babanın kendisine verdiği bir delile yanmakta olan meydan çerağından ışık alarak hazırlamış olduğu üç çerağı uyandırır. Bir çerağlara hizmet çerağı denir ve hak, Muhammed Ali nur’u için yakılır. Bu çerağları uyandırırken de yukarıda babanın çerağ uyandırırken okuduğu ayet ve tercemanları okur:

Bism-i Şah Allah, Allah!

Allah’ü nur-i semavat, küşade-i kandil, türü münecat, çerağımız ruşen, fahr-i dervişan, zuhur-ı iman, güruh-u Naci, kanun-i evliya, kerem-i Ali, gülbengi Muhammed, pirimiz Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli ve cümle gerçek erenlerin çerağı aydın olsun ya Ali hü!..” diyerek bütün talipler secdeye varırlar.

CEM BİRLEME

Bunun ardından baba, gözcüye görev verir. Gözcü yere niyaz edip, peymençeye durur ve şu Kur’an ayetini okur:

“Ey rabbimiz! Öz benliklerimize zülmettik. Eğer bizi affetmez bize acımazsan elbette ki hüsrana uğrayanlardan olacağız” (A’raf 23)

Ardından da taliplere dönerek: “Eyvallah ayin-i cem kardeşler, edep erkan olun, erkan tutacağız” diyerek cümle canları edebe davet eder. Tekrar peymençeye geçerek:

“Elim elde, yüzüm yerde, özüm Mansur darında. Dilim mürüvvette, pirim kuvvette men fakirden incinmiş, gücenmiş car kardeş varsa dile gelsin ve hakkını talep etsin, men fakiri eksik halde koymasın, Allah eyvallah..”der

Baba taliplere hitaben “eyvallah canlar, gözü baba özünü dara çekti. Gözcüden ağrınmış incinmiş ve kendisinde herhangi bir görgüsü ve hakkı olan varsa meydana çıksın hakkını talip etsin, olmayan hak için yere niyaz etsin der.

Bunun üzerine bütün tlalipler “eyvallah” diyerek yere secde ederler. Bunun ardından baba, tekrar gözcüye hitaben. “Gözcü baba, talip canlara soruver, birbirine küskün kimse var mı? Varsa söylesinler erkandan önce kendilerini barıştıralım. Barışmayan olursa, barışıncaya kadar ceme gelmesinler”der.

Gözcü yine taliplere döner ve babanın kendisine tembih ettiği sözleri tekrarlar. Bunun üzerine bütün talipler “eyvallah” diyerek yere secde ederler. Eğer herhangi bir küskün ve dargın kimse varsa, barışırlar veya dışarı çıkarlar.

Bu sorgulamadan sonra baba : Hü!... Şu canlar birbirlerin günahından geçti Allah, Muhammed, Ali de “mürüvvet Allah dost”diyerek tekrar diz üzerine gelinir.

Baba tekrar: Hü!.. Teslim temanna hakkına, ayin-i cemin birliğine gerçek erenlerin keremine ya Ali hü!...” diyerek tekrar secdeye varır.

Burada yapılan helallık alma ve cem birleme, kırklar ceminde olduğu gibi, birliği sağlamaktadır. Nasıl ki kırklar ceminde Hz. Ali kendisine bir neşter vurduğunda bir damla kan geldi ve orada hazır bulunanların cümlesinden aynı yerden kan geldi ise, bizim cemlerimizde de gönülleri birlemek gerekir. Çünkü o dem, bu dem, bizim yapmış olduğumuz cem ayini de kırkının yaptığının aynıdır.

KÜSKÜNLERİ BARIŞTIRIN

Yukarıda anlatmış olduğum cem birleme ve küskünleri barıştırma, aşağıdaki Kur’an ayetlerine göredir.

Şu bir gerçektir ki, mü’minler sadece kardeştirler. O halde kardeşleriniz arasında barışı sağlayın ve Allah’tan korkun ki, size merhamet edebilsin. (Hucurat, 10)

Onların fısıldaşmalarının çoğunda hayır yoktur. Ancak, bir sadakayı, bir iyiliği ve insanlar arasında bir barıştırmayı emreden fısıldaşma müstesna. Kim böyle bir şeyi Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak niyetiyle yaparsa biz ona yakında çok büyük bir ödül vereceğiz (Nisa, 114)

HALKA NAMAZI VE MÜMÜNLER KARDEŞTİRLER:

Mü’min erkeklerle mü’min kadınlar da birbirlerinin kardeşidirler. Onlar, iyiliği emreder. Kötülükden alıkoyar, ibadetlerini dosdoğru yaparlar, zekatı verirler, Allah ve resulüne itaat ederler. İşte, onlara Allah, rahmet edecektir. Şüphesiz Allah, Aziz’dir, hikmet sahibidir (Tevbe 71)

İçinizden hayra çağıran, doğruyu-güzeli emreden, kötü ve çirkinden alıkoyan bir topluluk olsun. Kurtuluş ve zafere eren işte onlardır. (Al-i İmran, 104)

Hep birlikte Allah’ın ipine (Kur’an ve Ehl-Beyt) yapışın, fırkalara bölünüp parçalanmayın; Allah’ın üzerinizdeki nimetini hatırlayın. Birbirinizin düşmanı idiniz, Allah kalplerinizi uzlaştırıp kaynaştırdı da O’nun nimeti sayesinde kardeşler haline geldiniz... (Al-i İmran 3)

Siz, insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz: iyiyi-güzeli emredersiniz, kötü ve çirkinden alıkoyarsınız, Allah’a iman edersiniz (Al-i İmran 110)

Hepsi bir değildir; ehl-i kitap içinde istikamet sahibi bir topluluk var ki, gece saatlerinde secdeye kapanarak Allah’ın ayetlerini okurlar (Al-i İmran 113)

Görmedin mi ki göklerdeki ve yerdeki kimseler, güneş, ay yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvalar ve insanlardan bir çoğu hep Allah’a secde ediyor. (Hac, 18)

Görüldüğü gibi, Kur’anda erkek müminlerle kadın müminlerle kadın müminler kardeştirler deniyor. Kardeş olduklarına göre, erkek ve kadının bir arada bulunmasının hiçbir sakıncası yoktur.

Bundan sonra da “Halka Namazı”nın nasıl kılındığını örneklerle anlatmaya çalışacağım. Cem evinde, yani dergahta bulunan cümle canlar, yüzlerini babanın oturduğu, yöne dönerler ve baba: “Babanız, özünü Hakk’a bağlayıp, yüzünü O’na döndürdü. El ele el Hakk’a olmak üzere sizlerde özünüzü ve yüzünüzü Hakk’a döndürmüş bulunuyorsunuz. Hep birlikte halka namazı kılacağız” der ve şöyle niyet eder:

NİYET DUASI

“Bism-i Şah Allah, Allah!...

Niyet ettik bu vaktin hayrına, girdik İmam Cafer kavline, kıblemiz Muhammed, secdemiz Ali, pirimiz Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’nin ve cümle gerçek erenlerin yüzü suyu hürmetine Cenab-ı Allah, namazlarımızı ve niyazlarımızı dergahı izzetinde kabul etsin, ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır.

Ya Allah, ya Muhammed, ya Ali, diyecek kadar secdede kaldıkdan sonra babanın “mürüvvet Allah dost” demesiyle birlikte herkes tekrar diz üzerine gelir.

İSTEK VE TÖVBE

“Bism-i Şah Allah, Allah!... Ey bizim yüce Allah’ımız! Şüphesiz ki bizleri sen yarattın ve yoktan var ettin. Senden başka ibadet edecek bir başka ilah yoktur ve ancak sen varsın. Biz senin varlığına, birliğine, kalbimizle dilimizle, inanıp iman getirdik. Eğer biz, elimizle, dilimizle, diğer bütün azalarımızla bir kusur ve günah işlediysek, biz bu günahlarımızın tamamına tövbe ettik, rücu ettik, pişman olduk ve döndük senin ululuğuna, birliğine sığındık. Bir daha günah işlemeyeceğimize ve büyük günahımızdan küçük günahlarımıza kadar hepsinin bağışlanması için huzuruna geldik ve bütün günahlarımıza tövbe ediyoruz. Tövbe günahlarımıza estağfurullah, estağfurullah!... Hazret-İ Adem’den ahir zaman peygamberlerine kadar gelmiş geçmiş tüm peygamberlerine ve onların getirmiş oldukları kitaplara, ayrıca bütün gerçek velilerine ve Hz. Muhammed’in Ehl-Beyt’ine inandık İman getirdik. Kalbimize tasdik, dilimizle şehadet ederiz ve son nefesimizle, “Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enna Muhammed’en Abduhu ve Risuluhu, Aliyyel veliyullah” diyerek bizlere çene kapamak nasip eyle Allah’ım!...

İlahi yarabbi” On iki imamların ve Ehl-i Beyt’in yüzü suyu hürmetine, namazlarımızı, niyazlarımızı dergahı izzetinde kabul ve makbul eyle, gerçek erenlerin demine devranına ya Ali hü!.. diyerek hep birlikte secdeye varılır.

SÜBHANİKE

“Bism-i Şah Allah Allah!... Sübhanike Allahümme, elhamdülillahi velha ilahe illallah, hüvel Allahü ekber. Vela havle vela, kuvvete vela illa billa aliyyülazim. Allahümme kutibe aleyna entetevalirrahim. Yarabbi, kerimsin, rahimsin, ya erhammer rahimsin, ekremel ekreminsin, alemin sırrul afiyetsin, seddarlara uyucusun, ayıplarımızı örtücüsün, suçlarımızı bağışlayıcısın, günahlarımızı affedicisin, ulu şahsın, ululuğun, birliğin yüzüsuyu hürmetine, bize medet eyle, bize hidayet eyle, bize yardım eyle. Fadlınla, kereminle, nutkunla, rahmetinle rahmet, nazarınla nazar eylediğin kullarından bizleri de ayırma, bizlere de yardım eyle yarabbi, gerçek erenlerin demine, on iki imamların keremine ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır.

CÜMLE CEMİMİZ

“Bism-i Şah Allah Allah!..

Cümle cemimiz, niyaz ettiğimiz kardeşlerimiz ve bizleri duadan unutmayın deyip giden kardeşlerimiz, mahsus bizi duaya emanet eden kardeşlerimizir, cümle dervişan fukarasının, cümle dostlarımızın, mü’min müslüm cümle kardeşlerimizin. Mağruptan Maşruka, zahir batın cümlemize Allah ve gerçek erenler, iman ile, itikat ile, hayırlı hakl geçitler nasip eyleye. Şah velayetinin kılıcını kesin eyleye, ümmeti Muhammed üzere adaletler nasip eyleye. Naci güruhunun sancağı dibinde cümlemizi hıfz eyleye. Gerçek erenlerin yüzüsuyu hürmetine Cenab-ı Hak dualarımızı niyazlarımızı dergahı izzetinde kabul eyleye ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır.

ZAHİR VE BATIN

Bism-i Şah Allah Allah!...

İlahi yarabbi, zahir batın tüm müşküllerimizi, bizi zorda bırakan cümle müşküllerimizi, üzerimizden def eyle. Kem amellerimizi, kem vesveselerimizi, her türlü şer işlerimizi hayıra tedbil eyle. Gerçek erenlerin ve yer yüzünde senin adına tasarruf sahibi kıldığın velilerin yüzüsuyu hürmetine dualarımızı ve niyazlarımızı dergahı izzetinde kabul ve makbul eyle. Gerçeklerin demine keremine ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır.

NEFS ŞERRİNDEN

“Bism-i Şah Allah, Allah!...

İlahi yarabbi, bizi her türlü nefs şerrinden, nefsimize hükmeden cin peri şerrinden” yaramaz şerrinden, kuru iftiradan, kuru büftandan, zahir batın her türlü beladan ve kazadan cümlemizi sen koru. Efendim yetiş son deminde emaneti sen ya Ali, ol demde bizi düşürme, şaşırtma, ayazlara kaldırıver. Feth ile, aşk ile, şevk ile, iman ile hayırlı haklı geçitler nasip eyle sen bize. İlahi yarabbi, senin adına yer yüzünde tasarruf sahibi kıldığın gerçek erenlerin, velilerin yüzüsuyu hürmetine dualarımızı, niyazlarımızı dergahında kabul ve makbul eyle. Gerçeklerin demine devranına ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır.

VAKİTLER HAYR OLSUN

“Bism-i Şah Allah, Allah!

Vakitlerimiz hayr olsun, hayırlıyla şerler, belalar, kazalar üstümüzden def olsun, münkir, münafık mat olsun. Cenab-ı Hak, kendi adına tasarruf sahibi kıldığı velilerinin ve gerçek erenlerin yüzüsuyu hürmetine dualarımızı, niyazlarımızı dergahında kabul ve makbul eylesin. Gerçek erenlerin himmetleri ve safa nazarları üzerimizden eksik olmasın. Hazır kaip, zahir batın her hak Muhammed Ali niyazımız sizedir ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır. Baba’nın, “Mürüvvet hü... Allah dost” demesiyle birlikte tekrar diz üzerine gelinir.

EVLERİMİZ OCAKLARIMIZ ŞEN OLSUN

“Bism-i Şah Allah, Allah!...

Hü!... Evlerimiz ocaklarımız şen olsun, gerçek erenlerin evliyaların çırakları aydın olsun. Hak erenlerim, kılmış olduğumuz namazlarımızı, çekmiş olduğumuz gülbenkleri, getirmiş olduğumuz salavatı şerifleri dergahı izzetinde kabul ve makbul eylesin. Allah adına yeryüzünde tasarruf sahibi kılınmış bulunan gerçek evliyaların himmetleri hidayetleri üzerimizden eksik olmasın. Bu vaktin hayırlısı haklısı gelsin ya Ali hü!... diyerek secdeye varılır.

CENAB-I ALLAH BİZDEN NASIL BİR İBADET İSTİYOR:

Ben, cinleri ve insanları sadece bana ibadet (kulluk) etsinler diye yarattım. (Zariyat 56)

Ey imam edenler! Allah’tan korkun: O’na varmaya vesile arayın. O’nun yolunda gayret gösterin ki, kurtuluşa erebilesiniz (Maide 35)

Kuşkusuz Rabbin katındakiler O’na ibadet (kulluk) etmekten kibirlenmezler, O’nu tesbih eder ve yalnız O’na secde ederler (A’raf 206)

Gökte ve yerde im varsa O’na aittir. Ve O’nun katındakiler, O’na ibadet etmekten ne çekinirler ne de yorulurlar. Gece gündüz tesbih ederler, bıkıp usanmazlar (Enbiya 19,20)

Sana özgü bir ibadet olarak gecenin bir kısmında, o Kur’anla meşgul olmak üzere uyanık ol. Böylece rabbin seni övülmüş bir makama (Makam-ı Mahmud’a) ulaştırması umulur (İsa 79)

Korkuyla ve umarak rablerine yalvarmak üzere (ibadet etmek üzere) vücutları yataklardan uzak kalır ve kendilerine verdiğimiz rızıktan Allah yolunda harcarlar (Secde, 16)

Güneşin kaymasından (aşağı sarkmasından) gecenin kararmasına kadar ibadetini yap. Sabah Kur’an’ını da gözet. Çünkü sabah okunan Kur’an tanıklarca izlenmektedir. (İsra 78)

Aklını ve gönlünü işletenler o kimselerdir ki, ayakta, otururken, yan yatarken hep Allah’ı anarlar; göklerin ve yerin yaradılışı hakkında derin derin düşünürler: “Ey Rabbimiz! Sen bunu boşuna yaratmadın, şanın yücedir senin. Ateş azabından koru bizi” derler. (Al-i İmran 191)

Görüldüğü gibi Cenab-ı Allah, kullarından ibadet etmelerini istiyor. Bunu da senin kendi iradene, kendine özgü bir ibadet olarak istiyor. Biz Alevi ve Bektaşiler, ibadetlerimizi bu Kur’an ayetlerinin yorumuna göre yapmaktayız.

Buraya kadar Perşembe günü akşamları cem evinde yaptığımız normal ibadet erkanının bir bölümünü gördük. Bundan sonra da aşağıdaki erkan çeşitlerinden hangisi varsa, o erkanı yerine getireceğiz. Şimdi bu bölümde aşağıda saydığım erkan ve hizmetleri çeşitlerini, kısa olarak teker teker anlatmaya çalışacağım.

BİRLİK KURBANI (ABDAL MUSA)

Şu aşağıda saydığım erkan çeşitlerinin tamamında kurban vardır. Bu nedenle kurbanla ilgili şu aşağıdaki Kur’an ayetlerini veriyorum:

Allahümme! İnni veccehtü vechiye lillezi fatars sevavati vel ardı hanifen ve ma ene minel müşrikin. (Enam 79) (Bu ayet kurban keserken kurbanın üzerine okunur)

Biz o büyük baş hayvanları da sizin için Allah’ın kutsallık nişanları arasına koyduk. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar ayakları üzerine sıralanmış halde dururken, üzerlerine Allah’ın ismini anın. Yanları yere yaslandığı zaman da onlardan yiyin; isteyen yoksulu da istemeyen yoksulu da doyurun. Allah o hayvanları sizin hizmetinizi verdi ki şükredebilesiniz (Hac, 36)

Onların ne etleri ne de kanları Allah’a asla ulaşmaz; fakat sizin takvanız O’na ulaşır. Onları size bu şekilde boyun eğdirdik ki, sizi hidayete erdirdiği için Allah’ı yücelterek anasınız (Hac 37)

(Resulum) Kuşkusuz biz sana Kevser’i verdik. Şimdi sen Rabbine kulluk et ve kurban kes. Asıl sonu kesik olan, şüphesiz sana kin besleyendir (Kevser Suresi)

İKRAR VE NASİP ALMA ERKÂNI

Bir talibin, ikrar veya nasip alıp yola girmesi hakkındaki şu Kur’an ayetlerini gösterebiliriz.

Hani rabbin, ademoğullarından bellerinden zürriyetlerini alıp onları öz benlilerine şahit tutarak sormuştu: “Rabbiniz değil miyim?” Onlar: “Rabbimizsin, buna tanıklık ederiz” demişlerdir. Kıyamet günü “biz bundan habersizdik” demeyesiniz. (A’raf 172)

Hani Allah peygamberlerden. “Ben size kitap ve hikmet verdikden sonra nezdinizdekileri tasdik eden bir peygamber geldiğinde ona mutlak inanıp yardım edeceksiniz” diye söz almış, “kabul ettiniz ve ahdimi yüklendiniz me? Dediğinde “kabul ettik” cevabını vermişler, bunun üzerine Allah. “O halde şahit olun; ben de sizinle birlikte şahitlik edenlerdenim” buyurmuştu. (Al-i İmran81)

Artık bundan sonra kim dönerse işte onlar yoldan çıkanların ta kendisidir (Al-i İmran 82)

seninle el tutuşup sözleşenler var ya, onlar gerçekte Allah ile biatlaştılar. Allah’ın eli onların ellerinin üstündedir. Kim ahdi bozar, döneklik ederse, kendi aleyhine döneklik etmiş olur. Ve kim Allah’a verdiği sözde vefalı davranırsa Allah ona büyük bir ödül verecektir. (Fetih 10) (Ubeydiye biatı)

And olsun, Allahh mü’minlerden, o ağacın altında sana biat ettikleri sırada hoşnut olmuştur. (Fetih 18) (Rıdvan Biatı)

“Allah ve melekleri, peygambere çok salavat getirirler. Ey mü’minler! Siz de ona salavat getirin ve tam bir teslimiyetle selam verin” (Ahzap 5 (Bu ayet, talibi babaya teslim ederken veya teslim alırken baba ve rehber tarafından okunur)

MÜSAHİPLİK (YOL KARDEŞLİĞİ) ERKÂNI

Burada da Hz. Peygamberimizin Mekke’den Medine’ye göçü esnasında, her Mekkeli Müslümanı, bir Medine’li Müslümanla kardeş yaptığını gösteren Kur’an ayetlerini örnek veriyorum:

Onlar ki inanıp icret ettiler, mallarıyla canlarıyla Allah yolunda savaştılar ve onlar ki icret edenleri barındırdılar, onlara yardım ettiler, işte onlar birbirlerinin kardeşidir (dostlarıdır) ‘Enfal 72)

İman edip de Allah yolunda hicret edenler, cihad edenler ve muhacirler barındıranlar, onlara yardımm edenler var ya, gerçek müminler onlardır. Onlar için mağrifet ve bol rızık vardır (Enfal 74)

.... Allah’ın kitabına göre yakın akrabalar birbirlerine (varis olmaya) daha uygundur. Şüphesiz ki Allah her şeyi bilendir (Enfal 75)

“Bismillahirahmanirahim, Allahümme inni eşhedüke ve kefa-bike seyyiden ve eşedü melayüketül ve arşuke yek bike kavlen müsahip. (Bu bir müsahiplik hudbesidir)

ARINIP TEMİZLENME (GÖRGÜ VE TARİK) ERKÂNI

Nasıl ki görgü veya tarik erkanında taliplere “ikrarınızda sahip misiniz? Döktüğünüz varsa dolduracağınıza, ağlattığınız varsa güldüreceğinize bu cemde veya cem dışında sizden birisi gelip hak hukuk sorarsa, helallaşacağınıza söz veriyor musunuz? Elinize, belinize, dilinize, sahip misiniz? dİye soruyoruz ve onları görgüden geçiriyoruz. Şu Kur’an ayetlerini de buna örnek gösteriyorum:

Nefsimi ak-pak gösteremem. Çünkü nefs, rabbimin merhamet ettiği durumlar hariç, olanca gücüyle kötülüğü emreder (Yusuf 53)

Hiçbir günahkar, bir başkasının günahını yüklenemez. Arınıp temizlenen, kendi nefsi için arınıp temizlenir. Dönüş Allah’adır. (Fatır 18)

Nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş, onu kirletip kötülüklere gömen ise ziyan etmiştir. (Şems 9,10)

Ey huzura kavuşmuş insan! Sen O’ndan razı, O da senden razı olarak Rabbine dön. (Fecr 27,28)

Allah buyurdu: “Özü-sözü doğru olanlara, doğruluklarının yarar sağlayacağı gün budur. Altlarından ırmaklar akan cennetler var onlar için. Sonsuza dek kalacaklar orada “Allah onlardan razı olmuştur, onlar da Allah’tan razıdır. İşte, budur büyük kurtuluş. (Maide 119)

Ey Ehl-i Beş! Allah sizden, sadece günahı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor. (Ahzap 33)

Cihad eden, ancak kendi nefsi ile cihad etmiş olur. Şühpesiz Allah, alemlerden ganidir. (Ankebüt 6)

DARDAN İNDİRME VE KUL HAKKI ERKÂNI

Bir yol talibin veya bir yakınımızın ölümünün kırkıncı günü, dardan indirme erkanı yaparız. Bu kimsenin yakınları o gün bir kurban keserler, tüm yakınlarının cemde bulunanların huzurunda ölen kimsenin alacağına, borcuna kefil olurlar, onun bütün hak ve hukunu üzerlerine alırlar ve tüm canlardan helallık isterler. Bu hususta şu aşağıdaki örnekleri gösterebiliriz:

İçinizden birine ölüm geldiğinde eğer bir hayır bırakacaksa, üzerine yazılan şudur: Ana-Babaya, akrabaya, örfe uygun vasiyette bulunmak. Takva sahipleri üstüne bir hak olarak. Kim işittikden sonra vasiyeti değiştirirse hiç kuşkusuz bunun günahı onu değiştirenler üzerinedir... Kim vasiyet edenin haksızlığa sapmış veya günah işlemiş olmasından endişelenip de ilgililerin arasını bulursa ona günah yoktur (Bakara, 180,181,182)

Hadis: “Cenab-ı Allah siz bana tövbe ederseniz, ben sizin günahlarınızı bağışlarım. Ancak bana kul hakkı ile gelmeyin” diyor.

Kul hakkı: Bedir savaşı sırasında Hz. Resulullah, bütün gazileri sıraya dizip saf olmalarını istedi. Ensardan “Esved bir Garp” biraz önce çıkmıştı. Resulullah varıp bu kimsenin karnını ok ile dürtüp, safta durmasını söyledi. O zaman bu yiğit kişi, Hz. Resulullah’a dönerek “Ya Resullah! Sen beni dürterek incittin. Benim senin üzerinde hakkım oldu. Sen ki her kişinin hakkını gözetirsin dedi.

Bunu duyan Hz. Peygamber, Esved’in eline oku vererek; Ya Esved gel sen de beni dürt ki, senin hakkın benim üzerimde olmasın” dedi.

Esved, bu sözü duyunca: “Ya Resulullah! Sen beni dürttüğün zaman benim karnıp çıplaktı. Senin de soyunman gerek” dedi.

Bunu duyan Hz. Resulullah hemen sırtından gömleğini çıkardı: “Gel ya Esved şimdi dürt” dedi. O zaman Esved gelip Hz. Muhammed’in mübarek tenine ve nübüvet mührüne yüzünü sürdü. “Ya Resulullah! Benim maksadım ve dileğim bu kara yüzümü senin o mübarek tenine sürmekti. Dileğim yerine geldi” dedi. Böylece Hz. Peygamberden hakkını almış oldu.

ADAK KURBANI VEYA TERCEMAN KURBANI ERKÂNI

Bir kimse herhangi bir sebepten bir adakta bulunabilir, bir yakınının ruhu için lokma verebilir, bir hayır hasenette bulunabilir. Bunun içinde şu aşağıdaki Kur’an ayetlerini gösterebiliriz:

Kim bir güzellikle gelirse ona, getirdiğinin on katı var. Kötülükle gelene ise yaptığı kadarından fazla ceza verilmez. Onlar, haksızlığa uğramayacaklar (En’am 160)

İman edip barışçıl hareketler sergileyenlere gelince, biz onların çirkinliklerini örteceğiz. Ve biz onları, yapmakta oldukları işlerin en güzeliyle elbette ödüllendireceğiz. (Ankebüt 7)

İbadetlerini dosdoğru yapar onlar. Ve kendilerine rızık olarak sunduklarımızdan bol bol dağıtırlar. Gerçek anlamda mü’minler, işte bunlardır. Rableri katında dereceler, bağışlanma ve bol rızık var onlar için (Enfal 3,4)

İnanan kullarıma böyle: İbadetlerini yapsınlar, kendilerine sunduğumuz rızıklardan hiçbir alışverişin, hiçbir dostluğun olmadığı o gün gelmeden önce, gizli ve açık olarak “infak” etsinler (İbrahim 31)

Onlar rablerinin yüzünü arzulayarak sabreder, ibadetlerini yaparlar, kendilerine sunduğumuz rızıklardan gizli ve açık dağıtırlar ve kötülüğü güzellikle savarlar. İşte bunlar içindir ölümsüz yurt (Ra’d 22)

HIZIR ORUCU

Hızır orucu da bir adak orucudur. Bununla ilgili olarak da şu aşağıdaki Kur’an ayetlerini veriyorum. Hazret-i Ali için “Hell etake” yani Hel eta inde şanına dediğimiz ayetler bunlardır:

Onlar, kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirdiler. “Biz sizi Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür bekliyoruz dediler. (İnsan 8,9)

(Hz. Ali, Hz. Fatıma, İmam Hasan, İmam Hüseyin ve hizmetlerinde bulunan Fıta oruçlu oldukları halde oruç bozacakları lokmalarını, bir gün fakire, bir gün yetime ve bir gün de esire vererek üç gün su ile oruçlarına devam ettiler. Lokmalarını verdikleri kimse Hıdır idi)

DUA VE YAKARIŞ

Bizler, Ayin-i Cemlerimizde hangi erkanı, hangi niyetle yaparsak yapalım, çektiğimiz gülbenkler, getirdiğimiz salavatlar, söylediğimiz düvaz-imamların her biri bir yakarıştır. Allah’a yaklaşmak için birer vesiledir. İşte bu husuta örnek olarak şu Kur’an ayetlerini veriyorum:

Rabbinize; boyun bükerek gizlice ve ürpererek dua edin. O, haddi aşanları sevmez. (A’raf, 55)

Allah’a korkarat ve umarak dua edin. Muhakkak ki iyilik edenlere Allah’ın rahmeti çok yakındır. (A’raf, 56)

Kendi kendine, yalvararak ve ürpererek yüksek olmayan bir sesle sabah akşam Rabbini an. Gafillerden olma (A’raf 205)

Rabbiniz şöyle buyurdu: Bana dua edin, kabul edeyim. Çünkü bana ibadeti bırakıp büyüklük taslayanlar aşağılanarak cehenneme gireceklerdir (Mü’min 60)

De ki: “Dualarınız ve istekleriniz yoksa Rabbiniz bize ne yapsın! (furkan 72)

“Ey Rabbimiz! Öz benliklerimize zülm ettik. Eğer bizi affetmez bize acımazsan elbette ki hüsarana uğrayanlardan olacağız” dediler (A’raf 23)

Allah, O’ndan başka tanrı yoktur; O, daima diridir ve tüm kudretin kaynağıdır. Kendisine ne uyku glir ne uyuklama ne de kendinden geçme. Göklerde ve yerdekilerin hepsi O’nundur. İzni olmadan O’nun katında kim şefaat edebilir? O, kullarının yaptıklarını ve yapacaklarını bilir. (O’na hiçbir şey gizli kalmaz) O’nun bildiklerinin dışında insanlar, O’nun ilminden hiçbir şeyi tam olarak bilemezler. O’nun kürsüsü gökleri ve yeri içine alır. Onları koruyup gözetmek kendisine zor gelmez. O, yücedir, büyüktür (Bakara 255)

Kullarım sana benden sorarlarsa ben “Karib”im, gerçekten çok yakınım. Dua edenin çağrısına, bana çağırıp yakardığı anda cevap veririm. Hadi onlar da bana karşılık verinler, bana inansınlar ki doğruyu ve iyiyi bulabilsinler. (Bakar 186) Not: “Karib”, Cenab-ı Allah’ın sıfatlarındandır. Anlamı: Çok yakında olan. Kullarına şah damarından daha yakın olan. Yakarış ve çağrılar duymada hiçbir aracıya, alete gerek bırakmayan”demektir.

DUALARIN KABULÜ

Kullarım sana, beni sorduğunda (söyle onlara) Ben çok yakınım. Bana dua ettiği vakit dua edenin dileğine karşılık veririm. O halde (kullarım da) benim davetime uysunlar ve bana inansınlar ki doğru yolu bulsunlar (Bakara 186)

kullarının tevbesini kabul eden, kötülükleri bağışlayan ve yaptıklarınızı bilendir (Şüra 25)

Allah, iman edip iyi işler yapanların tevbesini kabul eder, lütfundan onlara, fazlasını verir. (Şüra 26)

Hani siz rabbinizden yardım ve destek diliyordunuz; o sizin dileğinize şöyle cevap vermişti; “Hiç kuşkunuz olmasın, ben size meleklerden birbiri ardınca bin tanesiyle yardım ulaştıracağım. (Enfal 9)

SADECE ALLAH’TAN İSTEMEK

Cenab-ı Allah, bir kudsi hadisinde: “Kullarım bana nafilerle yaklaşırlar. Onlar bana nafilerle yaklaştıkları zaman ben onların tutan eli, yürüyen ayağı, söyleyen dili, duyan kulağı ve gören gözü olurum” diyor. Nafilerden maksat, yapılması gereken ibadetten çok daha fazla ibadet ederek, Allah’ın rızasına nail olmaktır. İşte bu kimseler gerçek erenler ve velilerdir. Fakat biz bu kimselerin kimler olduğunu bilemeyiz. Bunu ancak Cenab-ı Allah bilir. İşte bu sebepten biz bir dilekte bulunurken kesinlikle isim vermeden gerçek erenler” sözünü söylemeliyiz. İsteklerimizi, niyazlarımızı, dualarımızın kabulünü isterken “Allah’tan ve O’nun yeryüzünde kendi adına tasarruf sahibi kıldığı gerçek evliyaların yüzüsuyu hürmetine istemeliyiz. Allah’ bırakıpta herhangi bir evliyanın ismini zikrederek istemek, o evliyayı Allah’ın yerine koymaktır ve büyük şirktir.

Bu sebepten bu konu çok iyi anlaşılsın diye şu Kur’an ayetlerini veriyorum:

... Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O’nundur. İzni olmaksızın O’nun katına kim şefaat edebilir? (Bakara 255)

Allah dışında yakardıklarınız, hiçbir şey yaratmazlar; onların kendileri yaratılmaktadır. (Nahi 20)

Allah’ın huzurunda, kendisinin izin verdiği kimselerden başkasının şefaati fayda vermez.. (Sebe 23)

Gözünüzü açın! Göklerde kim var yerde kim varsa Allah’ındır. Allah’ı bırakıp da başka şeylere yalvaranlar, neyin ardısıra gidiyorlar? Onlar sadece sanıya uyuyorlar ve onlar sadece saçmalıyorlar. (Yunus 66)

Şu bir gerçek ki, sizin Rabbiniz gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra arş üzerine egemenlik kurup iş ve oluşu çekip çeviren Allah’tır. O’nun izni olmadıkça hiçbir şefaatçı devreye giremez (Yunus 3)

Buraya kadar vermiş olduğum Kur’an ayetleri bilgi içindir. Yukarıda anlatmaya çalıştığım altı çeşit erkan usulü ve kaidesi, gerektiğinde tam detaylı olarak verilebilir. Saydığım bu erkanlardan herhangi biri yapılıp bittikten sonra, aşağıdaki gibi erkan devam eder:

Bu bölümde sesi ve kıraatı düzgün olan bacılar şu aşağıdaki düvaz imamı okuyarak tevhit getirilir.

Dü cihanda derde dermen sendedir

Yetiş Allah ya Muhammed ya Ali

Mümin müslüm bütün derdi gamdadır

Yetiş Allah ya Muhammet ya Ali “Şahım ya Ali”