Yunanistan’da Bir Erenler Ocağı

Katerin Bektâşi Dergâhı

Şevki Koca

Değerli okurlarım, bu yazımızda Osmanlı İmparatorluğunun görkemli devirlerinden yadigâr bir Bektâşi Tekye’sinden bilgiler aktarmak arzusundayım.

Söz konusu dergâh, Selânik şehrini Atina’ya bağlayan otoyolun kıyısında ve Selânik’e 65 km. mesafede bulunan ünlü Katerin  Dergâhı’dır. Dergâhın halk arasında bilinen ismi Sarı Abdullah Baba Tekye’sidir. Dergâh II. Murad dönemi Selânik yöresinin fethi sonrası Miladi 1430 yılında bir Ahi zaviyesi olarak kurulmuş olup, ünlü Epir (Teselya) Valisi; Tepedelen’li Mehmet Ali Paşa dönemi Bektâşî Tekye’sine çevrilmiştir. Mehmet Ali Paşa’nın icrâat seneleri M. 1790 ile M.1822 yılları arası olduğuna göre, Tekye’nin Bektâşîliğe devir tarihi bu dönem de olsa gerektir.

Katerin Dergâhı ismini o yörenin bu isimle anılmasından dolayı almıştır. Tekye Yeniçeriliğin ve Bektâşîliğin yasaklandığı M. 1826 yılında kapatılsa da M. 1861 yılında Sultân Abdülaziz iradesi ile yeniden açılmış ve irşâd hizmetine başlamıştır.

Dergâhın bilinen ilk postnişini bugün hala mevcûd olan Türbesinde medfûn, Mücerred Halife Adni Sarı Abdullah Baba’dır. Abdullah Baba aslen Epir’li (Teselyalı) olup, Arnavut Dokakin zade’ler sülalesinden gelmektedir. Hicri 1309 (M. 1892) tarihinde Hakk’a yürüyen Abdullah Baba’ya müntesibleri tarafından klasik uslûpta yedigen bir türbe inşa edilerek cesedi mübarekesi buraya defnolunmuştur. Kabri ve türbesi elan koruma altındadır. Derviş’i Sûzî efendi tarafından yazılan kabir şâhidesinde mevtine tarih düşürülmüş olup, nefes aşağıdaki gibidir.

KABİR TAŞINDAKİ MEVDUÂ

                        HÜ

Gel bu kabr-i evliyâ’ya sür yüzün ey talibâ

Kıl niyaz, eyle ziyâret derde istersen devâ

Feyz ihsan eyler ehl-i aşka rûhaniyyeti

Türbesinden enf-i irfana gelir buy-i vefâ

Varis-i al-i abadır dahi kutb-ül arifiyn

Hem rical-i hanedangah-ı Ali el-Mürteza

Dilde evrad-ı müdama çarnde-i masum idi

Zikrederdi on iki şehzadeyi subh-u mesa

Hacı Bektâş-ı Veli’den, hüsn-ü himmet ahz’edib

Bu kaza-i ali’de bu tekyeyi etti bina

Zevk-i tecridde bitip geçti Mücerred fani’den

Seyyidü’s-sa’data kıldı Hü deyip canın fedâ

Suzi’ya bir er gelip menkul-i tarihin dedi

Cay-ı gah etti niyaz-ı Adnî Abdullah Baba

Yevm-i Salı- 8 Ramazan Hicri 1309

Söz konusu Türbe’nin kuzeyinde ve hemen yanında kendisinden sonra kısa bir süre postnişinlik yapan Jirokastro’lu (Ergiri’li) Cafer Tayyar Baba’nın kabri bulunmaktadır. Bir işgüzar tarafından hatıra olmak üzere çalınan kabir taşının yerinde, bugün üzeri yazısız bir silindirik kesme mermer bulunmaktadır. Cafer baba M. 1895 yılında Hakk’a yürümüştür.

Yine Dergâhın hazeresinde (Kabristanında) bir Kabir daha bulunmaktadır. Burada medfûn Bektâşî azizinin ismi Elmalı’lı Ramazan (Ramadan) Baba’dır. Ramadan Baba; Antalya / Finike’sinde bulunan Kâfi Baba Tekkesinin son postnişinidir. Ziyâret maksadı ile geldiği Katerin Dergâhında H. 1326 (M.1911) Hak’ka yürümüştür. Tarihte geçen bir başka Ramazan Baba’da, Bursa vilayetinde adına Bektâşî Dergâhı kurulan azizdir ki, ışıklar semtindedir. Daha sonraları bu dergâh Işıklar Askeri Mektebi olarak kullanılmıştır. Bizim Ramazan (Ramadan) Babamız ise 1911 yılında irtihal eylemiş olup, kabir taşındaki kitâbe aşağıdaki gibi olup, kabri elan sapasağlam durmaktadır.

Hü...

Bu merkâd’dir cihânı cân penâhı bütün ehl-i tarîkat dedhahı urûc eyler bu yerden fikr-i ilâhî olunca cephe say-ı sıdkı ihlâs gider elbette rû-i siyahı ulûvv-i halkı seyret bu yerde açıp bir kerre çeşm-i intibahı olur aşk-ı ilâhîy’e müberhan açan varsa hicâb-ı iştibâhı

Tarik-i Aliyye-i Nâzenînden Finike Dergâhı Postnişini mübdi-i Ramazan Baba

Hicri 1326 (1911) fi-22 Teşrin-i sâni Rûh-u revân-ı şâd-ı handan ola

Katerin Dergâhı’nın sondan bir evvelki postnişini, Mücerred Halife Veli Marendi Baba’dır. Aslen Epir’li bir Arnavut’tur. 1960 yılına kadar meşihatte bulunmuş olup, 10 Ocak 1949 yılında Mısır, Kaygusuz Abdal (Mağaravi) Dergâhı’nda gerçekleştirilen Dedebaba seçimine, Yunanistan Reni Dergâhı Postnişini Mücerred Halife Sadi Seyfi Baba ile birlikte katılarak, ünlü Mücerred Halife Ahmed Sırrı Baba’nın Dedebaba seçilmesini sağlamışlardır. Veli Baba’nın Kabri Katerin Dergâhı hazeresinde bulunmamaktadır. Vasiyeti gereği yine Yunanistan’da; Teselya’nın Pharsala kasabasında mevcûd Durbali (Torbalı) veya bilinen ismiyle Reni Dergâhına defnedilmiştir. Hakk’a yürüme tarihi 1961 yılıdır. Veli Marendi Baba, merhum pederim Halife Turgut Baba ile de yazışmış olup, mektuplar fakîr’de mahfuzdur. Veli Baba Arnavutluk Derviş Koleji mezunu olup iyi derecede Türkçe ve Fransızca bilmekteydi. Veli Babanın Hak’ka yürümesi üzerine Katerin Tekyesi Postnişinliğine mücerred Halife Tahir Baba nasbedilmiştir. Ancak Tahir Baba Dergâhta ikâmet etmemiş ve İstanbul’a göç etmiştir. 20 Eylül 1965 yılında Hak’ka yürümüş olup, kabri İstanbul, Şâhkulu Sultân Dergâhı, Mansur Baba hazeresindedir. Yine Dervişlerinden Vezire Bacı erenler hemen yanında medfûn’dur. Bugün dahi ziyâretçileri çokçadır.

Bugün Katerin Dergâhında  arazileri yunan hükümetince kamulaştırılmış olsa da; Abdullah Baba türbesi, mezarlık ve kabirler ve Mürşıdevi  resmi koruma altındadır. İki taraflı (Müslüman- Hristiyan ) ziyâret mekânlarındandır. Dergâhta 1987 yılına kadar bir yunanlı Bektâşı olan  Yorgo MEVCUDİ dervişin fiilen Türbedarlıkta bulunduğuna dair istihbaratımız olmuştur. Dergâhın Kırılan Arslanlı çeşme  mermeri ve post, çerağ, Levha gibi emanetleri  mürşit evinde muhafaza  altındadır. Dergâh Balkan savaşları dönemi büyük tahribata uğramış olup;  Atevi, mehman evi, kilerevi, aşevi gibi reyonlar maâlesef  artık bulunmamaktadır.

Katerin Dergâhı’na ait mimari bilgiler Sn. Dr. Baha Tanman tarafından “Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi’nin Aralık 1990 sayısında yayımlanmıştır. Öte yandan Dergâha ilişkin Teknik Bilgiler Von Hasluck’un “Bektâşîlik Tetkikleri” isimli çalışmasında mevcûddur. Emeği geçenlerin hizmetleri, Hak katında kabul ve makbûl ola...

Çâker-i Âl-i âba

El-fakîyr derviş-i mücerred Fecrî

Şevki KOCA

Derleyen: Ayhan Aydın

Cem Dergisi, Eylül 2001

Kaynak: Şevki Koca, Bektaşilik ve Bektaşi Dergahları, CEM Vakfı Yayınları, Aralık 2005, İstanbul; Sayfa: 195-198