İSMAİL EKER

(SEYYİD GARİP MUSA SULTAN OCAĞI-  MERKEZ MİSLEROVACIĞI KÖYÜ / ÇORUM)

AYHAN AYDIN

A)   KİŞİSEL VE ÇEVRESEL BİLGİLER:

1. 1.         Görüşme tarihi                             : 12-05-2000
2. 2.         Tam adresi                                    : Şahintepe Mah. 97. Sok. No: 21 Mamak Ankara.
3. 3.         Telefon numarası                        : 0312 364 52 41
4. 4.         Köyün hane sayısı                      : 150
5. 5.         Köyün nüfusu                              : 850
6. 6.         Köyde yaşayanların sayısı       : 135
7. 7.         Şehre göç edenlerin sayısı       : 715
8. 8.         Köyünüzü çevreleyen Alevi/Bektaşi köylerin adları : Yenihayat, Aktaş, Çağşak, Laloğlu, Karabayır, Yeniköy, Kuzkışla, Ertuğrul.
9. 18.      Piriniz hangi ocaktan gelir? Hıdır Abdal Sultan Ocağından.
10. 19.      Rehberiniz hangi ocaktan gelir? Seyyid Garip Musa Sultan ocağından.
11. 20.      Mürşidiniz hangi ocaktan gelir? Hıdır Abdal Sultan Ocağından.
12. 24.      Çevre köylerdeki ziyaret yerleri ve yatırların adresleri? Abidin Dede türbesi Çağşak köyü Çorum.
13. 28.      Sizin talip köyleriniz, yöreleriniz hangileridir? Köyünüzde/ bölgenizde sizin dışınızda talibi olan ocaklar hangileridir?  Çorum, Ankara, Eskişehir, Sivas, Aksaray, Yozgat, Adana, Gaziantep, Erzurum, Kars, ve bağlı köylerinden.
14. 29.      Medeni durumunuz nedir?

(x)       Evli

30.      Eğitim durumu

 (x)      Ortaokul veya dengi okul mezunu

1. 31.      Eşiniz Alevi mi, Sünni mi Eşiniz Alevi ise dede kızı mı, talip kızı mı Dede kızıysa hangi ocaktan? Alevi dede kızı Seyyid Ali Sultan ocağından.
2. 32.      Oğlunuz evliyse eşi Alevi mi, Sünni mi? Aleviyse dede kızı mı, talip kızı mı? Dede kızıysa hangi ocaktan? Bekar.
3. 33.      Kızınız evliyse eşi Alevi mi, Sünni mi Kızınızın eşi dede oğlu mu, talip oğlu mu? Dede oğluysa hangi ocaktan? Evli Alevi Talip oğlu.
4. 34.      Doğum tarihiniz? 10-10-1947
5. 35.      Mesleğiniz ya da işiniz nedir? Emekli memur.
6. 36.      Şu anda hanenizde (evinizde) kaç kişi bulunmaktadır? Altı
7. 37.      Halen kiminle birlikte oturuyorsunuz? Eşim ve çocuklarım.
8. 38.      Kaç çocuğunuz var? Yedi.
9. 39.      Genellikle Alevi dedeleri çocuklarına hangi isimleri verirler? Ali, Hasan, Hüseyin, Hatice, Fatıma vs. günümüzde daha değişik isimlerde veriliyor.
10. 40.      Varsa çocuklarınızın isimleri nelerdir? Cem, Canan, Cenk, Cemil, Alican, Ceylan.
11. 41.      Bağlama gibi bir çalgı kullanabiliyor musunuz? Bağlama çalıyorum.
12. 42.      Hangi Alevi Bektaşi anma etkinliğine katılırsınız? Hacı Bektaşi Veli Abdal Musa Garip Musa Sultan gibi.

B)  DEDELİKLE İLGİLİ SORULAR

1. 47.      Sevgili dedemiz, siz Alevilik ve dedelerle ilgili bilgilerinizi kimden / kimlerden, nasıl öğrendiniz? Alevilikle ilgili bilgileri kitaplardan, cem ibadeti sırasında dedelerden sohbet ehli olan Alevi canlardan.
2. 48.      Çocukluğunuz nasıl bir ortamda geçti? Çocukluğum köyde geçti. İlkokulu da köyde bitirdim. Genellikle kış mevsimlerinde cemlerin dışında köyümüz insanlarına Alevilikle ilgili kitaplar okurdum. Büyük imkansızlıklar içeren bir ortamda idik ileriye yönelik çalışmalar yapılamıyordu.
3. 49.      Sizce dede kime denir? Dede olabilmenin koşulları nelerdir? Dede Evladı resul (muhammed Ali) soyundan gelen ocakzade kişidir.

Soydan (Ali Fatıma) olacak, eline, beline, diline sahip olacak, musahipli olacak, 4 kapı kırk makam 3 sünnet 7 farz ve 12 erkanı bilen ve yerine getiren olacak, müşkülleri halledecek derecede okumuş ve eğitimci sıfatını taşıyabilir olacak.

1. 50.      Dedelik görevini ne zaman, nerede ve nasıl yerine getirmeye başladınız? edelik görevimi 1996 yılından itibaren Ankara cem kütür evleri derneği ile Seyyid Garip Musa Sultan kültür ve tanıtma derneğinde başladım çevre illere de taliplere gerekli hizmette bulunmak üzere gidiyorum.
2. 51.      Dedelik nasıl ve ne zaman doğmuştur? Hz. Hüseyin efendimizin Kerbela şehit edilmesinden sonra Ehlibeyt soyundan olanlara o günkü yönetimin askı ve zulmü artmıştı. Bu insanlarda öç ederek Horasan ve Doğu Türkistan’da bulunan Türklerin aralarına yerleştiler. Olarla evlilik yaparak Seyyidlik (dede) soyunu Türklerle oluşturdular. Dedelik böylece doğmuş bulunmaktadır.
3. 52.      Kendi ocağınıza ait ve/veya soyunuzu gösteren bir şecere (soy kütüğü) veya beratınız, yani yetki belgeniz var mı?        Seyyit Garip Musa Sultana ait soy kütüğü dernek başkanımız Musa Karakaş tarafından daha evvel vakfınıza verildi.
4. 53.      Sizce her dedenin şeceresi olmalı mı? Şecerelerin dedeler için önemi nedir? Olmalıdır. Bağlı olduğu ocağı ve kendisini tanıtması açısından önemlidir.  
5. 54.      Bir dedenin şeceresinin olmamasının sizce anlamı nedir?            Şecerenin olmayışı, genellikle dededen kaynaklanmamaktadır. Geçmişte bu konuda açıklayıcı belge ve bilgiler bize intikal ettirilmemiştir.
6. 55.      Dede olmak için günümüzde, geçmişten farklı olarak, hangi özelliklere sahip olmak gerekiyor?   Araştırmacı, sürekli kendini yenileyen ve çağın gereksinime göre bilgilerle donatılan yeni nesle bilgi aktarıcı nitelikteki özelliklere salip olunmalıdır.
7. 56.      Sizlere yöneltilen veya duyduğunuz eleştiriler, istekler, beklentiler nelerdir? eleştiriler dedelerin geçmişteki yaptıkları hatalı hareketleridir.
8. 57.      Gençler sizlerden daha çok hangi konularda bilgi istiyorlar? Alevi gençleri, Alevilik hakkında tüm konularda ve insan ilişkileri ile mezhepler hakkında bilgi istiyorlar.
9. 58.      Soydan gelme dışında diğer yollarla; atama veya seçimle dede olabilir mi? Bunlar hakkında neler söyleyeceksiniz? Atama ve seçimle dede olunmaz. Çünkü dedelik soydandır.
10. 59.      Dedelerin inançsal ve ibadetsel görev ve sorumluluklarından başka toplumsal olarak üstlendikleri görevler sizce nelerdir? Dede toplumda birleştirici, yakınlaşmayı, barışcıl bir ortamda yaşamayı sağlamalıdır. Tüm ilerici ve eğitici hareketlere örnek olmalıdır.
11. 60.      Bir dede hangi şartlarda dedelik yapamaz duruma gelir? Buna nasıl karar verilir? Buna dedeler mi, köylüler mi, talipler mi, bir ocağın ve dergahın temsilcileri mi karar verir?          8-9-10-11 ve 12’nci Bablardaki suçları işleyen bir dede dedelik yapamaz. Bu kararı varsa dedeler kurulu veya bağlı olduğu dergahın temsilcileri alırlar.
12. 61.      Hakkullah nedir? alipler tarafından dedenin yapmış olduğu hizmet karşılığında ona verilen ücrettir.
13. 62.      Sizce hakkullah alınmalı mıdır?   Hakkullah eğer bir hizmet verilmişse alınmalıdır aksi takdirde alınmamalıdır.
14. 63.      Bir dede olarak babalara ve babalığa nasıl bakıyorsunuz? Babalara ve babalığa (Bektaşilikte) sıcak bakıyorum.
15. 64.      Onların hizmetlerini nasıl yorumluyorsunuz? Babaların hizmetlerini yakından görme imkanım olmadı.
16. 65.      Dedeler ve babalar hangi noktalarda birleşiyorlar, hangi noktalarda ayrılıyorlar? dolayısıyla nerede birleştikleri ve ayrıldıkları konusunda fikrim yok.
17. 66.      Sizin cemlerinizle onların cemleri arasındaki farklar nelerdir? Babanın ceminde bulunmadım.
18. 67.      Dikme baba sizce nedir? Kim ve nasıl görevlendirir? Dikme baba, herhangi bir dedenin tekrar gelinceye kadar o yerleşme birimindeki canlara ibadetlerini yaptırabilmesi için görevlendirdiği kişidir.
19. 68.      Dikme babanın görevleri nelerdir? Dedenin adına, postuna oturmadan ibadet işlerini yürütür.
20. 69.      Dedeler evlenirken neleri gözetirler? Dedeler evlenirken kendilerini gibi ocakzade olan hanımlarla evlenirler.
21. 70.      Musahibiniz var mı? Musahibiniz de dede soyundan mı? Var. Evet o da dede soyundan.
22. 71.      Dede musahibinin dede soyundan olması gerekli midir? Musahibiniz hangi ocaktandır?  Dedenin musahibinin dede soyundan olması elzemdir. Musahibim ise Seyyid Ali Sultan ocağındandır.
23. 72.      Dedelerin musahipleriyle ilişkileri nasıldır? Musahiplik geleneği yoksa bunu neye bağlıyorsunuz? Dedenin musahibi ile ilişkileri, aynı anne ve babadan doğan kardeşinden daha ileri bir düzeydedir. Bölgemizde  musahip geleneği vardır ve devam etmektedir.
24. 73.      Dedelerin kendileri de görülürler mi? Ne kadar süre içinde görülür? Kim görür? Sizin görgünüzü kim yapıyor? Dedenin kendisi de görülür. Yıl da bir kez görülür dedenin piri durumunda olan ocakzade dede görür. Benim görgümü Hıdır Abdal Ocağından bir dede yapıyor.
25. 74.      Dedelerin halka daha iyi hizmet vermesi için bir okula veya buna benzer bir kuruma gidip eğitim alması konusunda neler söylüyorsunuz?  Dedeler bu güne kadar hep kendi çabaları ile yetişmeye çalışmışlardır. Bu da tam anlamıyla yeterli değildir herhangi bir kurumdan eğitim alması da gereklidir.
26. 75.      Bu tip kurumlarda kimler ders/eğitim verebilir? Buralarda hangi konular işlenmeli? Bu tip kurumlarda yine etkili dedeler ve diğer yetişkin kişilerde eğitim vermelidirler. Eğitimlerde ki konular seçilmekle beraber çok teferruatlı olmalıdır.
27. 76.      Sizce dedelerin yaşadıkları sorunlar kimler tarafından, nasıl çözülebilir? : Dedelerin yaşadıkları sorunları, devlet destekli ve Alevilik hakkında en üst düzeyde temsil yeteneği olan ve Alevilerce idare edilen bir kurumca çözülebilir.
28. 77.      Dedeliğin geleceğine ilişkin düşünceleriniz nelerdir? Bugünkü dede talip ilişkisinden hareketle geleceğimizin pek iyi olamayacağını düşünüyorum. Dede ise talibi ile ve topluluğumuz ile el ele vererek ileriye yönelik çalışmalar yaparak sorunlarımızı çözeceğimiz ümidindeyim.
29. 78.      Dedelere devlet tarafından bir maaş bağlanmasına nasıl bakarsınız? Dedelerin aynen hocalar, Sünni din adamaları gibi kadrolaşmasını, emekliliklerinin olmasını ister misiniz?  Evet isterim ancak kendi kimliğimizin uhdemiz  de kalması koşuluyla.
30. 79.      Dedeler (örneğin Kültür Bakanlığı gibi) bir kuruma bağlı olabilirler mi? Olabilirler (o zaman kurum yöneticilerinin de durumları önemlidir.)
31. 80.      Kendi çocuğunuzu dede olarak yetiştiriyor musunuz? Yetiştiriyorsanız, nasıl yetiştiriyorsunuz? Yetiştirmiyorsanız, niçin yetiştirmiyorsunuz? Yetiştirmeye çalışıyorum tahsillerine devamlarını engellemeden kedi bilgilerimi onlara aktarıyorum.
32. 81.      Dede/talip ilişkileri sizce günümüz şartlarına göre nasıl düzenlenip, düzeltilebilir? Dede talip ilişkilerinin günümüz şartlarına göre düzenlenmesi bir eğitim işidir. Önce dedelerin eğitilmesi gereklidir.
33. 82.      Dedeler, talipleri tarafından sorgulanıp,  denetlenebilir mi? Talip tarafından dede denetlenir. Fakat sorgulanamaz.
34. 83.      Dedelerin eşlerinin dedelik için, Alevilik için önemi nedir? Eşinin de dedelik şartlarına uygun olması şarttır. Ve her ikisinin de her bakımdan örnek kişiler olmaları elzemdir.

OCAKLAR İLE İLGİLİ SORULAR

84.      “Ocak” ne demektir?          Oturulan yer, ev, aile. Hane, soy, hanedan, belirli bir amaçla toplanılan yer. Bir şeyin çok bulunduğu ya da yapıldığı yer.

1. 85.      Ocaklar nasıl ve ne zaman ortaya çıkmıştır? 651-655 yıllarında İran’da Firuz Şah (Zerrin külah) ilk ocağı kurmuştur. 714 yılında da Ebül Vefalılar ilk icazet beratlarını almışlardır.
2. 86.      Ocakların manevi anlamını nasıl yorumluyorsunuz? Alevilikte ocakların manevi anlamları çok geniş ve çok büyüktür. Bu ocaklardan yetişen seyyid evlatlarının Aleviliğin günümüze kadar devam edip gelmesinde çok büyük katkıları olmuştur.
3. 87.      Ocakların mutlaka bir kurucusu var mıdır? Evet vardır.
4. 88.      Kendi ocağınız hakkında bilgi verebilir misiniz?        Benim ocağım Seyyid Garip Musa Sultan ocağıdır. Türbesi Sivas’ın Divriği ilçesi Güneş köyündedir. Garip Musa’nın barış ve kardeşliğin simgesi olan ardıç ağacından bir kılıcı varmış. Bir gün bir Yahudi ile karşılaşmış Yahudi;  herkesin kılıcı demirden senin kılıcın ise ağaçtandır diye gülmüş. Garip Musa Sultan ise tahta kılıcı il Yahudi’nin merkebini ikiye bölüş. Bu olaya üzülen inançsız Yahudi’nin merkebini tekrar eski haline getirmiş ve Yahudi’de irşad olup , İslam dinini kabul etmiş.
5. 89.      Sizce, sizin ocağın en yetkili dedesi kimdir? Henüz kendisine yetki verilmiş dede yoktur.
6. 90.      Şu anda ocağınızı hangi dede temsil ediyor? Burada ben temsil etmekteyim.
7. 91.      Sizin ocaktan olan diğer dedelerle bağlantınız var mı? Evet var.
8. 92.      Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza karar vermesine izin verir misiniz? Seçilirse evet.
9. 93.      Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza konuşmasına izin verir misiniz? Alevilikle ilgili kurallar gereğince.
10. 94.      Ocağınız hangi imama ve /veya evliyaya bağlıdır? 7’inci imam Musa-ı Kazım hazretlerine.
11. 95.      Ocağınızın bağlı olduğu evliyayla ilgili size intikal eden, sizin bildiğiniz anlatılar nelerdir? Ocağımızın bağlı bulunduğu evliya (seyyid Garip Musa) ile ilgili gerekli araştırmalarımız devam etmektedir.
12. 96.      Bildiğiniz Alevi Ocakları’nın adlarını söyleyebilir misiniz? Seyyid Ali Sultan (Gözü kızıl), Garip Musa, Celal Abbas, Şah İbrahim Veli, Hıdır Abdal, Dede Gargın, Koca Haydar, Güvenç Abdal, Sarı Saltuk, Baba Mansur, Karadonlu Can Baba, Hüseyin Abdal, Avuçen (Ağuiçen), Ebül Vefa, Meir beyli, Cemal Abdal, Cibali Sultan, Kabak Abdal, Karacalar, Kara pirpat, Pir Sultan Mineyik (İmam zeynel), Seyyid Mahmut Hayrani, Kureyşan, Sarı Mecdin, Seyyid, Baba, Seyyid Sabur, Seyyid Selahattin(Melik Gazi Sultan), Hubyar Sultan, Şeyh Bircan, Şeyh Çoban, Şeyh Samit, Şeyih Şazili, Topçular, Üryan Hızır (abdal), Yanyatar, Ali Baba, Geyikli Baba, Derviş Cemal,Koca Abdal, Hüseyin Gazi, İmam Caferililer, İmam Rızalılar, Kelami dede, Koca Leşkerli, Mehmet Dede, Seydim sultan, Sultan Sinemili, Yatağan baba, Şücaettin Sultan.
13. 97.      Bu ocak dedeleri nerelidirler? Bu ocaklar Türkiye’nin çeşitli illerindedir.
14. 98.      Talipleri nerelerdedir? Talipleri de bu illerde, ilçelerde ve köylerindedir.
15. 99.      Ocakların sayılarındaki artış sizce nasıl gerçekleşmiştir?   : Ocakların sayılarındaki artış Hünkar Hacı Bektaşi Veli hazretlerinin ocakzadelere görevlerini tevhid etmesi ile başlamıştır.
16. 100.   Sizce bütün ocaklar eşit statüde midir?  Evet, bazı istisnalar hariç, (Mürşit pir, rehber kapısı gibi)
17. 101.   Ocağınıza ve size bağlı taliplerin şu andaki durumları, nerede oldukları (köyde- şehirde- yurt dışında) konusunda bilgi sahibi misiniz? Evet bilgi sahibiyim.
18. 102.   Sizin ocağınızdan sizin dışınızda başka dedeler var mı?    Evet var.
19. 103.   Varsa bunların adlarını, adreslerini yazabilir misiniz? Musa Karakaş; Seyyid Garip Musa Sultan Kültür ve tanıtma derneği başkanı. Hüseyin Şengül; Aynı derneğin muhasibi, Hüseyin Özer, Aynı derneğin üyesi.

CEMLER / ERKÂNLARLA İLGİLİ SORULAR

1. 104.   Dedelerin cemlerdeki işlevini anlatır mısınız?  Dede piri temsilen birinci postta oturan kişidir. Kuralları gereğince cemi başından sonuna kadar yürütür. Kara merciidir. Toplumun muvafakatını almadan kurarları onaylamaz. Tüm hizmetler dede ile başlar ve dede tarafından bitirilir.
2. 105.   Dede bir cemi nasıl başlatır? Nasıl sürdürür? Cem içinde neler yapar? Dede toplumdan rızalık alır, duasını eder ve postuna oturarak cemi başlatır. 12 hizmeti sırası ile sürdürür cem içerisinde tüm hizmetlerle ilgili duaları yapar lüzumlu bilgileri taliplere aktarır varsa görgü de yapar.
3. 106.   Dedelerin cem yürütmelerinde yaşlarının bir önemi var mı? Her yaştan dede cem yürütebilir mi? Her dede oğlu dedelik yapabilir mi? Her yaştan dede cem yürütmemelidir tabiri caizse yaşında kemale ermesi gereklidir. (olgunluk ölçüsü) here dede oğlu; dedelik şartlarına haiz ise dedelik yapabilir. Aksi takdirde yapamaz.
4. 107.   12 hizmet nedir? Ayrıntılarıyla anlatır mısınız? Cemin başlaması ile bitimine kadar yapılan hizmetlere 12 hizmet denir. Peyikçi: Tüm canları miraca davet eder gibi yer ve zaman belirterek ceme davet eder. Dedenin habercisi durumundadır piri, Cebrail Aleyhselamdır. Kapıcı: cem evindeki canların huzur içinde ibadet etmeleri için kapıyı bekler piri Hz. Hasan’dır. Gözcü: cemdeki sükuneti sağlar bir düzen içerisinde oturulmasına yardım eder. Söylenen hak kelamlarının dinlenilmesini sağlar. İstek ve dilekleri dedeye bildirir piri Gözcü Karaca Ahmet’tir. Zakir: Cemde deyiş ve duazda imamları saz eşliğinde okur. Piri İmam Caferi Sadık Hazretleridir. Çerağcı: Şahı Merdan Ali’nin nuru olan çerayı uyandırır piri Cabiri Ensar hazretleridir. Farraş: Dar meydanında temsili olarak meydanı süpürür Piri Seyyid Muhammed Ferraş’tır. Sakkacı: Dualandıktan sonra sakka suyunu dağıtır piri Hz. Hüseyin’dir. Kurbancı : Kurbanı tekbirletir keser hazırlar ve lokmacıya teslim eder Piri, Halil İbrahim hazretleridir. Lokmacı: Lokmayı pişirir çeşni lokmasını hazırlar ve lokmayı eşit bir şekilde dağıtır piri, Kamber Ali Sultandır. Tazeker: Cemde el suyu dolandırır piri Selmanı Pak hazretleridir. Cari: Cari (Allah Muhammed Ali) diyerek meydanını temsili olarak dökülen günahlardan arındırılmasını deruhde eder. İznikçi: Cem evini temizler döşer ayakkabıları yerli yerine konulmasını sağlar piri Hüzamatül Ensar’dır. Mihmandar: Cem evindeki misafirlerin hizmetine bakar piri Hızır Aleyhisselam’dır. Semahçı: Semah döner piri Abuzer Gaffari’dir.
5. 108.   12 hizmet sahibinin özellikleri neler olabilir? 12 hizmette görev alacak canların, eline, beline, diline sahip olmaları musahipli olmaları ve ehli kimseler olmaları gerekir.
6. 109.   12 Post nedir, anlatır mısınız? Horasan postu, (Pir postu): Hacı Bektaş Veli hazretlerinin Horasan’dan geldiğini bildirir. Tarikatın temel taşı durumundadır. Bu postu kimse oturamaz. Ahmedi Muhtar Postu: (Mürşid postu) Hazreti Muhammed makamıdır. Ali postu: Rehber Makamıdır. Aşcı postu: Seyyid Ali Sultan makamıdır. Ekmekçi postu: Balım Sultan Makamıdır. Nakib postu: Kaygusuz Abdal sultan makamıdır. Atacı postu: Kamber Ali Sultan makamıdır. Meydancı Postu: Sarı İsmail Sultan makamıdır. Türbedar Postu: Karadonlu can baba makamıdır. Kurbancı Postu Hz. Halil İbrahim makamıdır. Ayakçı Postu Abdal Musa sultan makamıdır. Mihmandar postu: Hz. Hızır Aleyhisseleam makamıdır.
7. 110.   Kaç tip cem yapıyorsunuz, kısaca anlatır mısınız? Sizce kaç tip cem vardır? Görgü cemi Abdal Musa cemi Dardan indirme cemi, Perşembe akşamları yapılan rıza gecesi cemi.
8. 111.   Görgü ne demektir?            musahip olacak iki canın sorgudan geçilerek üzerlerine Yedullah ayetinin okunup tariklenmesi veya pençeden geçirilmesine görgü denir.
9. 112.   Büyük şehirlerde farklı yörelerden, farklı ocakların talipleri bir ceme giriyorlar. Bunu nasıl yorumluyorsunuz? Normal karşılıyorum, farklılaşmaya gidilmeden ibadetimizin özünü koruyarak ortak değerlerde birleşiyoruz.
10. 113.   Köyünüzde, yörenizde hâlâ cem yapılıyor mu? Evet hala cem yapılıyor yapıyoruz.
11. 114.   Şu anda siz cem yapıyor musunuz? Yapıyorsanız, nerede? Yapamıyorsanız, neden?  Şu anda da ve daha önceleri de cem yapıyorduk ve yapıyoruz. Ankara cem  kültür evleri yaptırma derneğinde ve çeşitli yerleşim birimlerinde cem yapıyoruz.
12. 115.   Cem içinde gördüğünüz “Rehber”likten biraz söz edebilir misiniz? Dedelerin mutlaka bir rehberi olur mu? Rehberlerin cem ve dedeler için önemini anlatır mısınız? Rehber yola girecek canlara yolun gereksinimlerini öğretir. Her dedenin mutlaka rehberi olmalıdır. Rehbersiz dede olmaz talip de olmaz.
13. 116.   Kur’an sizin için ne anlam ifade ediyor.? Cem içinde Kuran’ın yeri nedir? : Kur’an yol gösterici eğitici ve ışık tutucu ve Hz. Peygamber muhammed Mustafa’nın iki emanetinden birisidir. Biz ibadetimizi kuran’ın hükümleri çerçevesinde yapıyoruz.
14. 117.   Hangi Kur’an surelerinde cemle ilgili ayetler vardır? Fatiha, Bakara, Ali İmran, Nur, Maide, Araf, İsna, Fetih, Yunus, Enam, Müzemmil, Ta-ha, Hud, İbrahim ve diğer sureler.
15. 118.   Kur’an’sız cem olabilir mi? Kur’an’ın hangi ayetleri cemlerinizde okunur? Kuransız em olmaz. fetih suresi ayet 10, Nur suresi Ayet 35-36, Bakara 255, Saffat suresi ayet 103’den 107’ye kadar Kevser Suresi ve diğerleri.
16. 119.   Cemlerde gördüğünüz su dağıtma olayı var. Niçin Alevi cemlerinde su dağıtılır? Kerbela şehidi HZ. Hüseyin efendimizin anısına cemlerde su dağıtılır.
17. 120.   Zakirin cemlerdeki önemi nedir?            Zakir, cemlerde saz eşliğinde deyiş ve duazdaimam söyler. 12 hizmet içersindeki görevlileri saz eşliğinde meydana davet eder ve hizmetin başından sonuna kadar sırası üzerine dede ile birlikte hizmetlerini yürütür.
18. 121.   Cemlerde dedenin eşinin bir görevi var mıdır? Dedenin eşinin cem de bir görevi bulunmamaktadır.
19. 122.   Tüm Türkiye’de tek tip cem yapılamaz mı? Bu konudaki görüşleriniz nedir? Dedeler çoğunluğu ve bir dedeler kurulu karar verse tek tip cem modeline katılır mısınız? Bu konuda da en üst düzeyde gerekli kararlar alını uygulamaya konulursa katılırım yerinde bir uygulama olur kanaatindeyim.
20. 123.   Musahipliği anlatır mısınız? Koşulları nelerdir? Kimler musahip olamaz? Musahiplik yol kardeşliği anlamındadır. Her Alevi gencinin kendi akranı ve kendi emsali ile musahip olması erkandır. Dede talip ile, alim cahil ile, yaşlı genç ile, mücerret evli ile zalim mazlum ile asker rençberle, mürdumlar tiryakilerle, musahibi ölmüş ile yeni musahip tutacak canlar musahip olamazlar.
21. 124.   Bugünün dünyasında musahiplikle ilgili düşüncelerinizi açıklar mısınız? Şimdiki koşullarda musahiplik nasıl olur?        İnsanların birbirlerine güven ve itimadları bulunmamaktadır. Maddi koşullar her zaman öne çıkmaktadır. İnsanların bu konuda eğitilmesi ve özendirilmesi gerekmektedir.
22. 125.   Musahipsiz cemlere girilemediğini birçok dededen duyduk. Sizin yörede durum nasıldı/nasıl? Siz musahipsiz çiftleri ceme alıyor musunuz ya da almıyor musunuz? Neden?         Eğer insanları musahipsiz diye cem almaz isek cem ibadetini yapacak insan sayısı çok azalır. Musahipsizlerde ceme alınmalı ve koşullar anlatılıp insanları bu yola özendirmelidir.
23. 126.   Sizin cemlerinizde hangi semahlar yapılır? Sizin cemlerinizde özellikle dönülen semah hangisidir? İlk semah kırklar semahıdır ve semah dönülür bunu takriben yöresel semahlarda dönülebilir.
24. 127.   Semahı en az kaç kişi döner? Cemlerinizde özel semah giysileriniz var mı? en az üç kişi semah döner özel giysimiz yoktur.
25. 128.   Semahlar yalnız cemlerde mi dönülmeli? Yoksa her yerde semahlar sergilenebilir mi? Her yerde semah dönülmesi semahların değerlerini sizce zedeler mi, yoksa bu kültürün tanıtılmasına katkısı mı olur? semah ibadettir. Cemde dönülmeli eğer Alevi kültürüne etkisi olacak temiz bir mekan olursa dönülebilir.
26. 129.   Ceminizde saz dışında alet kullanılır mı? Cem de saz dışında çalgı aleti kullanılmaz.

ALEVİLİK İLE İLGİLİ SORULAR

1. 130.   Sizce Alevilik nedir?           Alevilik, Türk İslam’ıdır İslam’ın çağdaş yorumudur İslam’ın özüdür, Hz. Ali’nin aydınlık yoludur insana onur değerleri öne çıkaran bir ruhtur. Hz. Ali’nin sevgisini öne çıkaran bir unsurdur.
2. 131.   Alevilik ne zaman ve nasıl doğmuştur? Hz. Muhammed Mustafa ile birlikte İslamiyet’in gittiği  bütün ülkelerde Alevilik yaygınlaştı. Ezilen, sömürülen insanlar İslamiyet’i kabul ettiklerinde Aleviliği de benimseyip Hz. Ali’ye bağlandılar.
3. 132.   Aleviliğin ibadet anlayışı nasıldır?  Alevilikte ibadet anlayışı (Ben merkezli değildir. Topluca yapılır ve her şey Rıza’ya bağlıdır. Rızasız hiçbir şey yapılmaz.
4. 133.   Siz ibadete ne anlam veriyorsunuz? Sizce ibadetin amacı nedir? İnsanların tüm kötülüklerden arınarak hakkı bulması ve dürüst olarak yaşamasıdır.
5. 134.   Rızalık kavramı var. “Kul Hakkı” meselesi Aleviliğin temel ahlak sembollerinden birisini ifade ediyor. Rızalık alınmadan hiçbir işe başlayamayız, Alevilikte. Dedeler rızalığa nasıl bakıyorlar. Rızalığın önemi nedir?       Alevilikte rızasız hiçbir şey yapılmaz. Üç türlü rızalık vardır. Kişinin kendisi ile rızası, kişinin yaşadığı toplumla rızası, kişinin tarikatte rızası. Bu üç rıza bir birleşirse el ele, el Hakka ulaşmış olur.
6. 135.   Alevi ahlakının kökleşip yayılmasında Alevi dedelerin görevi ne olmuştur? Kimseyi incitmeme felsefesinin dedeler tarafından uygulanması nasıl etkilemiştir Aleviliği? Kimseyi incitmeme felsefesinin dedeler tarafından uygulanması Aleviliği olumlu yönde etkilenmiş ve diğer toplumlara dahi örnek oluşmuştur. Dedeler bunu taliplerine ve insanlara sürekli aktarmışlar ve günümüze kadar getirmişlerdir.
7. 136.   Ehlibeyt sevgisinin Alevilikteki ve dedeler üzerindeki etkisi nedir? Alevilik Ehlibeyt sevgisi ve Ehlibeyt inancı üzerine kurulmuş bir özdür. Ehlibeyt imi ve irfan sahibi olan dünyaya nurlarıyla, ilimle ışık saçan, dünyayı aydınlatan zatların meydana getirdiği bir olgu ve onlarda Allah’ın en yakınları ve velileridir. Dedelerde o soydandırlar. Ve bu insanlarda soyların layık olmaya çalışmaktadır.
8. 137.   Hz. Ali kimdir? Alevilik için önemi nedir? Hz. Ali Hz. Muhammedin amcası oğlu, veliler şahı, on iki imamların birincisi, Allah’ın Arslanı, ilmin kapısı, kaleler fatihi, kuran sırrının kaşifi ve canlı Kur’an olan bir evliyaullahtır. Alevilik HZ. Ali ile başlar. Tarikatın kurucusu ve öncüsüdür. Bana bir harf öğretenin kölesi olurum diyerek ilmi abideleştiren gecelerin yollarını gündüzlerden daha iyi bilen ve Aleviliğin kurucusu öncüsü ve bir ışıktır, nurdur Aleviliğin temel direğidir.
9. 138.   Ali’yi Hz. Ali yapan özellikleri sizce nelerdir? Siz bir dede olarak Hz. Ali’den nasıl etkilendiniz?    Cihanın temeli suret buluncaya kadar var olan Ali’dir. Yer resmedilinceye kadar zaman husule gelinceye kadar var olan Ali’dir. Veli vasiy olan Şah Ali’dir. Cömertliğin, keremin bağışın Sultanı Ali’dir. Ali’den ötürü melekler Adem’e secde ettiler. Adem bir kıble gibi idi. Secde olunan ise Ali’dir. Böyle bir zattan etkilenmemek mümkün değildir.
10. 139.   Hoca Ahmet Yesevi’nin, Alevilikteki konumu nedir? Hoca Ahmet Yesevi Lokman Parende Hacı Bektaşi Veli gibi ünlü zatları yetiştirip, Anadolu’ya göndererek İslamiyet’in yayılmasında etkin rolü olan büyük bir zattır Aleviliğin temel taşı durumundadır. Büyük bir mutasavvuftur.
11. 140.   Hacı Bektaşi Veli kimdir? Sizce O Anadolu’ya neler getirmiştir? Alevi-Bektaşi-Mevlevi inancındaki ve düşüncesindeki yeri ve konumu nedir?  Hacı Bektaşi Veli (1208-1271) tarikatın piridir. Nişabur’dan Anadolu’ya gelerek Nevşehir’in Hacı Bektaş ilçesine yerleşmiş ve o günün Rum diyarı olan Anadolu’ya yetiştirdiği dervişler tarafından irşad ederek İslamlaştırmış ve marifet kapısını açmıştır. İslamlığa, insanlığa ve de Aleviliğe büyük hizmetler vermiştir. Tanrısal gerçeğe sevgiyle ulaşılacağını, tüm insanların kardeşliğini Tanrı ile kişinin özdeşliğini, kendisini sevenin Tanrı’yı da sevmiş olacağını dini ayrılıkların gereksizliğini savunmuştur. Alevliğin de Yeniçeri ocağının da simgesidir. Hacı Bektaşi Velinin düşüncesinden öğretisinden ve felsefesinden etkilenmemek mümkün değildir piri mutlaktır.
12. 141.   Mevlana kimdir? Görüşleri hakkında neler biliyorsunuz? Mevlana Celaleddin Rumi (1207-1273) İslam sufisi, düşünürü, şairi ve Mevlevi tarikatının kurucusu. Belh’ten ayrılarak küçük yaşta babası Bahaeddin Veled’le Anadolu’ya gelerek Konya’ya yerleşmiştir. Medreselerde ders vermiştir. Hünkar Hacı Bektaşi Veli hazretlerinin göndermiş olduğu derviş Şemsi Tebriz’i tarafından da irşad edilmiştir. Tasavvuf şiirini de Anadolu’ya temsil edenlerdendir.
13. 142.   Mevlananın “ne olursan ol yine gel” sözündeki felsefe nedir? Ne olursan ol yine gel sözüyle insanları ayırmadan birleştirmeye çağrıda bulunmuştur. Mevlevi tarikatını kurarak, felsefesini yaymış ve bunda da başarılı olmuştur. Tasavvuf sanat ve müzik dallarında edebiyatta da adeta bir Akademi rolü oynamıştır.
14. 143.   Sücaettin Veli, Abdal Musa, Geyikli Baba, Hamza Baba, Kızıldeli, Karacaahmet, Şahkulu, Akbaba gibi kişilerin Alevilikteki yeri ve önemi nedir?  Tekke kültürü ile yetişen ve insanları bilgilendirme öncülük etme, irşad etme yeteneklerine sahip olan bu zatlar Alevilik ve hatta insanlık, İslamlık için çok önemlidirler. Çok büyük hizmetler vermişlerdir. Yetiştikleri dervişler tarafından da İslamiyet’in yayılmasına da çok büyük katkı da bulunmuşlardır.
15. 144.   Evliyalar, erenler kimlerdir? Alevilikteki makamları neresidir?      Eren benliğin geçici tutkularını yenerek olgunluk aşamasına varan ermiş kimse. Evliya; Ruhsal arınma aşamalarından geçerek Tanrıya yaklaşan, onun sevgi ve dostluğunu kazanan ermişler erenler. (Hz. Ali Hz. Hünkar Hacı Bektaşi Veli gibi) Alevilikte makamları ise en üst düzeydedir.
16. 145.   Kerbela, Matem, Muharrem orucunun sizce manası nedir.  Kerbela matem muharrem orucu, Kerbela olayının anısın yaşatmakiçin tutulan yas. Zalimlerden gelen ancak geriye getirilmesi olanaksız olan bir felaketin bedelini ödeme duygusunu yaşatmayı amaçlar.
17. 146.   Bu orucu ne zaman tutuyorsunuz?       : Kurban bayramından 18 gün sonra tutuyoruz.
18. 147.   Tüm Türkiye’de Muharrem orucunun aynı tarihte tutulması mümkün değil mi? Eğer dedelerin çoğunluğu belirli bir tarih belirlerse siz buna katılır mısınız? Aynı tarihte tutulması için karar alınırsa katılırım yerinde bir karar olur kanaatindeyim.
19. 148.   Hızır ve İlyas kimlerdir, Hıdırellez nedir?           Hızır ve İlyas Kuranı kerim in kehf suresinin 60-82 ayetleri Hz. Musa ile Hz. Hızır’ın buluşmasını isim vermeden anlatır. Hızır Aleyhiselam HZ. Musa zamanında yaşamış Abu Hayatı (ölmezlik suyunu) içerek ölümsüzlüğe erişmiş kendisine Tanrı tarafından batın bilgisi (Ledün ilmi hakikat ilmi gerçek ilim) verilerek, Hz. Musa’yı eğitmekle görevlendirilmiş tasavvuf ehli tarafından gerçek bilgiye sahip olmuş yetkin insanın (insan-ı kamil) simgesi sayılmış halk arasında da dar zamanda imdada yetiştiğine inanılan bir peygamber yahut erendir. Hızır karada, İlyas’ta denizde zor durumda kalanlara yardı eder. Yılda bir kez (6 mayıs) gününü gecesi bir gül ağacının dibinde buluşurlar. (Hıdırellez; Hızır ve ilyas kelimelerinin birleştirilmiş hali)
20. 149.   Hızır orucu tutuyor musunuz? Ne zaman tutuyorsunuz?   Evet tutuyorum, 13-14-15 Şubat tarihinde.
21. 150.   Hızır orucu için de belli bir tarih belirlenemez mi? Siz bu belirlenen tarihe katılabilir misiniz? Bu oruç için tarih yukarıya yazdığım tarihtir.
22. 151.   Nevruz ne demektir? Nevruz tüm dünyada tek bir günde kutlanamaz mı? Tarih sizce hangisidir? Nevruz; Yeni gün demektir. Tek bir tarihte kutlanır o da 21 marttır.
23. 152.   Alevilikte ramazan orucu var mıdır? Ramazan orucu tutuyor musunuz? Niçin? Kaç gün? Ramazan orucu Alevilikte yoktur.
24. 153.   Birçok yerde Alevi cem evlerinin açılmasını nasıl yorumluyorsunuz? Eğer aslına uygun hizmet verilirse iyi bir gelişmedir. İyi yönde yorumluyorum.
25. 154.   Sizce ideal bir cem evi yönetimi nasıl olmalıdır?        Yönetici, Aleviliği bilmeli ve gerçekten Alevi olmalıdır. Hiçbir siyasi yönü olmamalıdır. Ve yönetici vasıflarına haiz dürüst, kişilik sahibi bir insan olmalıdır.
26. 155.   Daha önceki dönemlerde Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdi? İbadet serbestliği yoktur, kaynak kitap yoktu, ama inanç vardı, yetişmiş eleman (dede zakir) yoktur. İbadet için mekan yoktu.
27. 156.   Bugün Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdir?Varsa bu sorunlar nasıl giderilebilir? Bugünkü sorunların başında gelen eğitimdir. Bu işleri yapmak için mali kaynak bulanmamaktadır.
28. 157.   Atatürk kimdir, siz O’na nasıl bakıyorsunuz? Mustafa Kemal Atatürk Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve Türkiye’nin ilk cumhurbaşkanıdır. Türkiye için ve dünya için de örnek bir lider ve örnek bir devlet adımıdır. Babası Ali Rıza bey, annesi Zübeyde hanımdır. 1881 yılında Selanik’te doğmuş ve 1938 yılı 10 kasım günü İstanbul’da hakka yürümüştür. Ve kendisi de bizler gibi Alevidir. Memleketimize büyük hizmetler vermiş ve çeşitli dallarda devrimler yapmıştır. Ona iyi gözle bakıyorum.
29. 158.   Alevilerle Sünniler kaynaşmasında sorun var mı? Bu kaynaşmayı nasıl sağlayabiliriz? Bu konuda dedelere sizce ne gibi görevler düşüyor? Alevi Sünni kaynaşmasında da eğitimsizlikten  kaynaklanan sorunlar var. Giderilmesi bence çok zor gözüken ve birinci sırada yer alan sorun Sünni kaynaklı kitaplarda Alevilik hakkında menfi yönde verilen bilgiler kulaktan kulağa dedikodular. Bunlar için önce bizim insanlarımızın Alevilik konusunda eğitilmesi ve onlarla diyalog haline girebilmek için her iki yönde de bilgi sahibi olunması gerekmektedir.
30. 159.   Alevi veya Sünni gençlere Aleviliği daha iyi anlatabilmek için neler yapılabilir? Karşılıklı bilgi alış verisinde bulunmak gerekir. Yapılan toplantılara Sünni gençlerinde katılımlarını temin etmek lazım. Gerektiğinde her iki gençliği de aynı mekanda buluşturup karşılıklı görüştürmek yerinde olur kanaatindeyim.
31. 160.   Halk ozanları sizce kimlerdir? Halk ozanlarının Aleviliğe katkıları neler olmuştur? Halk ozanlarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin geliştirilebilmesi için neler yapılabilir? Halkın düşüncelerini görüşlerini, dertlerini, beyitlerinde dile getiren bu insanların Aleviliğe çok büyük katkıları olmuştur. Biz burada halk ozanları ile diyalog halindeyiz Alevilik ben merkezli değildir. Dedesiyle babasıyla ozanı, zakiri, talibi ve sempati duyan kişilerle bir bütün halindedir. Hepimizin de ortak noktamız Alevilik olmalıdır. Herhangi bir siyasi görüşe alet olunmamalıdır.
32. 161.   Bektaşi babalarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin, görüş farklılıklarının giderilebilmesi için neler yapılabilir? Karşılıklı görüşerek, bilgi alış verişinde bulunarak hatta bir araya gelip ibadet ederek, ilişkilerin geliştirilmesi ve görüş farklılıkların giderilmesinin mümkün olacağı inancındayım.
33. 162.   Alevilikte kadınların konumu nedir? Alevi felsefesinde kadın erkek eşitliği vardır. Kadınlarımız bizim baş tacıdırlar. Cem evlerimizde de ibadetlerimizi birlikte yaparız.
34. 163.   Sizde Alevilikle ilgili tarihi kitap, fotoğraf, mektup, ferman gibi yazılı belgeleriniz var mıdır? Elinizde bulunan belgelerin aslını veya fotokopisini CEM Vakfı’na verebilir misiniz? (Fotokopiler CEM Vakfı’nda çekilecektir,sizin adına muhafaza edilecek ve sigortalanacaktır) Sizlerde ses bandı ve video bandı gibi görsel belge var mı? Bunların bir kopyasını CEM Vakfı’na verebilir misiniz?  Seyyid Garip Musa Sultana ait olan fermanın fotokopisini daha evvel size vermiştik.
35. 164.   Sizce Türkiye’de ne kadar Alevi/Bektaşi vardır? Türkiye’de 20 milyon civarında Alevi olduğunu biliyorum. Bektaşi sayısının ne kadar olduğu konusunda bir fikrim yoktur.