HÜSEYİN ŞENGÜL

 

(SEYYİD GARİP MUSA SULTAN

SİVAS -  KANGAL İLÇESİ - DIŞLIK KÖYÜ MUHTARLIĞI)

 

­­-06/02/1936- 25/07/2012-

 

 

AYHAN AYDIN

 

En son hasta yatağında 30 Haziran’da, Ankara’da Muzaffer Ersoy’la ziyaret ettiğimiz, gönlü yüce dedelerimizden Hüseyin Şengül’ü birçok toplandıda görür sohbet ederdim. Sürekli benim çalışmalarımdan bahseder, herkes senin gibi koştursa ne güzel işler olur, derdi. Sonsuzluğa uğurladığımız bedeni huzur bulsun, atalar ruhuna kavuşan ruhu Seyyid Garip Musa ve cümle erenlerin yanında hizmette olsun...

 

 

DEDELİKLE İLGİLİ SORULAR

 

Sevgili dedemiz, siz Alevilik ve dedelerle ilgili bilgilerinizi kimden / kimlerden, nasıl öğrendiniz? Dede soyundanım ama hiç dedelik yapmadım.

 

Çocukluğunuz nasıl bir ortamda geçti? Çocukluğum fakirlik ortamda geçti.

 

Sizce dede kime denir? Dede olabilmenin koşulları nelerdir? Dede cem erkanını tam anlamıyla yürüten kişiye denir. Soyu da bir kişiye dayanması gerekmektedir, yoksa Hz. Hüseyin’in postuna oturamaz, dede olamaz.

 

Dedelik nasıl ve ne zaman doğmuştur? 8. yüzyılda Orta Asya’da din adamlarına özellikle peygamber sülalesi kişilere dede ismini verdiler.

 

Kendi ocağınıza ait ve/veya soyunuzu gösteren bir şecere (soy kütüğü) veya beratınız, yani yetki belgeniz var mı? Seyyid Garip Musa ocağına ait belgelerimiz vardır, o fermanda Tuğra Mahmud’un olu Abdulaziz han Muzaffer tarih 1221 (Miladi 1906) ve 23, 29 tarihinde verilen şerefli emirler gereğince yazılıdır.

2- 1255 (miladi 1839) Abdülmecit Han

3- 24 Muharrem (1270) 22 Temmuz (1862) Salı tarihide yazılmış

4- 1921 dede Hacı Bektaş dergahından verilmiş olan belge

5- İspanya elçisi Kılavye Sarıkamış’a bağlı bu Deli Musa köyün adını vermişlerdir. 25 Mayıs (1404) tarihli belgeleri var. Ben Hüseyin Şengül’de dedemden kalma bulanan Seyyid Garip Musa evladı Mustafa Çelebi’ye verilen icazetname (vardır), Hünkar Hacı Bektaş Veli dergahından 1217’de verilmiştir. İkinci belge ise Mustafa Çelebi oğlu Safı Çelebi’ye Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı’ndan 1218’de tarihinde verilmiştir. Bu iki belge aslı bende mevcuttur. Bu belgeler haricinde derneğimizde başka belgelerde bulunmaktadır. Büyük dedelerimizden bizlere kalmış olan belgelerimiz bunlardır.

 

Sizce her dedenin şeceresi olmalı mı? Şecerelerin dedeler için önemi nedir? Bence cemde Hz. Hüseyin’in postuna oturup da cem yapan post dedesinin seceresi olmalıdır. Seceresi olan dedenin de bu işi bilen dört dörtlük bilen dede cem de post dedesi olmalıdır.

 

Bir dedenin şeceresinin olmamasının sizce anlamı nedir? Eğer bir dedenin seceresi yok ise o dede yetkili olarak cem törenini yürütemez.

 

Dede olmak için günümüzde, geçmişten farklı olarak, hangi özelliklere sahip olmak gerekiyor? Cem törenini yapan dedenin günümüzde çok bilgili olması lazımdır.

 

Sizlere yöneltilen veya duyduğunuz eleştiriler, istekler, beklentiler nelerdir? Dedelere sorulan sorulara tam anlamıyla yanıt vermesi lazımdır.

 

Gençler sizlerden daha çok hangi konularda bilgi istiyorlar? Şimdiki gençler töreleri bilmedikleri için daha çok görmek cem ibadetini görmek istiyorlar.

 

Soydan gelme dışında diğer yollarla; atama veya seçimle dede olabilir mi? Bunlar hakkında neler söyleyeceksiniz? Soydan gelme dışında, dikme dede babalar, vardır. Soydan gelen dede talibine görgü zamanında eğer ulaşamazsa o yörede ve yahut köyde de dede yok ise o yörede bu dedenin talipleri de var ise oradan bu işi çok iyi bilen cem erkanını yürütecek bir babaya verir. Ben buraya gelip gidemiyorum bu talipler sana emanetlik der ve emanet yoluyla da onlarda yolundan kalmazlar ve ibadetlerini yerine getirirler.

 

Dedelerin inançsal ve ibadetsel görev ve sorumluluklarından başka toplumsal olarak üstlendikleri görevler sizce nelerdir? Dedelerin inançsal ve ibadetsel görevleri talipleri Allah’ın varlığına inandırmak insanları kötülüklerden kurtarmak Allah’ın doğru yoluna yollamaktır.

 

Bir dede hangi şartlarda dedelik yapamaz duruma gelir? Buna nasıl karar verilir? Buna dedeler mi, köylüler mi, talipler mi, bir ocağın ve dergahın temsilcileri mi karar verir? Eğer bir dede düşkün ise dedelik yapamaz. Bu dede eğer düşkün ise dede kendisini bilir o düşkünlüğünün bir süresi vardır o zamanı doldurursa düşkünler ocağı Hıdır Abdal’a gider onlar sorgusunu  yapandan sonra bu kişi yine yoluna devam etmesi için tekrar dedesine gelir ve dedesi de bu mihmanı yola alır.

 

Hakkullah nedir? Hakkullah dedeye verilen nefes hakkıdır, derlerdi bizim yörede.

 

Sizce hakkullah alınmalı mıdır? Bizce Hakullah  alınmamalı.

 

Bir dede olarak babalara ve babalığa nasıl bakıyorsunuz?  Babalık dedenin ulaşamadığı yerlere dikilen kişilere baba denir. Soydan gelen değildir.

 

Onların hizmetlerini nasıl yorumluyorsunuz? Onların hizmetleri eksiksiz yapıyorlarsa Allah onların yardımcısı olsun.

 

Dedeler ve babalar hangi noktalarda birleşiyorlar, hangi noktalarda ayrılıyorlar? Dedeler ve babalar ibadet noktasında birleşirler sadece dedelerin soydan olmalarında değişirler.

 

Sizin cemlerinizle onların cemleri arasındaki farklar nelerdir? Cem ibadeti arasında hiç fark olamaz ibadetler aynıdır.

 

Dikme baba sizce nedir? Kim ve nasıl görevlendirir? Dikme babayı dede görevlendirir. Eğer bu dikilecek baba cem ibadetini dört dörtlük yapıp yerine getiriyorsa ona dede verir. O zamanda cem ibadetini o baba yürütür.

 

Dikme babanın görevleri nelerdir? Dikme babanın görevi on iki hizmeti yerine getirmektir.

 

Dedeler evlenirken neleri gözetirler?       Eskiden dede çocuğu evlenirken evleneceği kızın dede kızı olmasını gözetirdi.

 

Musahibiniz var mı? Musahibiniz de dede soyundan mı? Musahibim vardır ve dede soyundandır.

 

Dede musahibinin dede soyundan olması gerekli midir? Musahibiniz hangi ocaktandır? Dede müsahibinin dede soyundan olanla olurlardı. Müsahibim Seyyid Garip Musa Ocağı’ndandır.

 

Dedelerin musahipleriyle ilişkileri nasıldır? Musahiplik geleneği yoksa bunu neye bağlıyorsunuz? Dedelerin müsahipleriyle ilişki öz kendi kardeşinden daha üstündür. Bizim yöremizde müsahiplik vardır.

 

Dedelerin kendileri de görülürler mi? Ne kadar süre içinde görülür? Kim görür? Sizin görgünüzü kim yapıyor?        Dedeler talip içine gederlerken önce kendi dedelerine gider görülür sonra da kendisi taliplerini görmeye gider. Eğer bir dede talip içine görülmeden giderse talibini göremez. Muhakkak görülmesi şarttır ki kendisi de talibini görebilsin.

 

Dedelerin halka daha iyi hizmet vermesi için bir okula veya buna benzer bir kuruma gidip eğitim alması konusunda neler söylüyorsunuz? Bizim zamanımızda talip içine gidecek dedelerden yenileri öğrenmek suretiyle yetişirler. Seneler sonra o yetkiler dedeler yeni gençlerin o iki hizmetini tatbik ettirerek yetiştirirlerdi. Çünkü dedeliğin hiçbir zaman şimdiye kadar okulu yoktur ve posta oturacak dede olacak zaatlar böyle yetişirlerdi.

 

Bu tip kurumlarda kimler ders/eğitim verebilir? Buralarda hangi konular işlenmeli? Böyle bir kurum olmadığından yeni yetişecek dede adayını da yine çok bilgili dedenin önünde bu on iki hizmeti yerine kadar bilgi verir ve o dede adayını öyle yetiştirirlerdi.

 

Sizce dedelerin yaşadıkları sorunlar kimler tarafından, nasıl çözülebilir? Dedelerin yaşadıkları sorunlar dedelerin bir okulu olunca çözülür.

 

Dedeliğin geleceğine ilişkin düşünceleriniz nelerdir? Dedelerin okulu olmazsa yetişkin kişilerde dünyadan gitti mi sorun başlar tabi ki dedenin okulu olmazsa.

 

Dedelere devlet tarafından bir maaş bağlanmasına nasıl bakarsınız? Dedelerin aynen hocalar, Sünni din adamaları gibi kadrolaşmasını, emekliliklerinin olmasını ister misiniz?  Devlet tarafından Alevilik yasallaşırsa bu hizmetleri yürütecek kişilere maaş bağlansın, derim.

 

Dedeler bir kuruma bağlı olabilirler mi? Dedeler bir devlet kurumuna bağlansın, derim.

 

Kendi çocuğunuzu dede olarak yetiştiriyor musunuz? Yetiştiriyorsanız, nasıl yetiştiriyorsunuz? Yetiştirmiyorsanız, niçin yetiştirmiyorsunuz? Kendi çocuğumu dede olarak yetiştirmedim. Neden?, derseniz kendim de dede soyundan geliyorum ama ben de dedelik yapmam, dedelik yapmakta bir sorumluluktur.

 

Dede/talip ilişkileri sizce günümüz şartlarına göre nasıl düzenlenip, düzeltilebilir? Dede talip ilişkisi eskisine göre biraz zayıflamışla eski bağlılıklar azalmışlar bu da dedeyle talibini birbirine yakınlaşmasıyla olur.

 

Dedeler, talipleri tarafından sorgulanıp,  denetlenebilir mi? Dedelerin hataları varsa

talip dededen istekli olur. Dedeyi bir ibadette sorguya aldırabilir.

 

Dedelerin eşlerinin dedelik için, Alevilik için önemi nedir? Dedelerin eşleri töremize

göre Alevi olması gerekmektedir. Çünkü yüzyıllardan beri büyüklerimizden aldığımız bilgiler bu beyandadır.

 

OCAKLAR İLE İLGİLİ SORULAR

 

“Ocak” ne demektir? Ocak ermiş erenlerin kurduğu yoldur.

 

Ocaklar nasıl ve ne zaman ortaya çıkmıştır? Ocaklar Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’yle beraber çıkmıştır.

 

Ocakların manevi anlamını nasıl yorumluyorsunuz? Ocakların manevi anlamı Hz. Hüseyin’in soyundan olanlardır.

 

Ocakların mutlaka bir kurucusu var mıdır? Ocakların kurucusu Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’dir.

 

Kendi ocağınız hakkında bilgi verebilir misiniz? Bizim kendi ocağımız Seyyid Garip Musa Sultan Ocağı’dır.

 

Sizce, sizin ocağın en yetkili dedesi kimdir? Bizce köyümüzde Garip Musa Sultan ocağından en yetkili Ali Özer dedemiz vardı ama şimdi ise vefat etmiştir.

 

Şu anda ocağınızı hangi dede temsil ediyor? Şu anda köyümüzde Seyyid Garip Musa ocağını yetkili olarak yetişmiş erkan yürütecek dede kalmadı.

 

Sizin ocaktan olan diğer dedelerle bağlantınız var mı? Bizim ocaktan olan diğer dedelerle bağlantımız vardır.

 

Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza karar vermesine izin verir misiniz? Bizim ocağımızdan temsilci seçilirse kimse benim adıma karar vermesini izin vermem.

 

Sizin ocağınızdan bir temsilci seçilse, sizin adınıza konuşmasına izin verir misiniz? Bizim ocağın temsilcisini bilgili olarak cem ibadetlerini tam anlamıyla on iki hizmeti yerine getiren kişiyi seçeriz.

 

Sizin ocağınızın temsilcisini hangi yöntemle seçebilirsiniz? Ocağımız Musay-ı Kazım’a bağlı Hünkar’dan da el tutmuşlar.

 

Ocağınız hangi imama ve /veya evliyaya bağlıdır? Ocağımızın bağlı olduğu veliyse Hünkar Hacı Bektaş Veli’dir.

 

Bildiğiniz ocaklar hangileridir? Emrem Yunus Sultan, Haydar Sultan, Hasandede, Seydim Sultan, Banun Sultan, Nurettin Baba, Abdal Musa, Keyfibaba, Mızraklı Baba, Karadutlu, Horasanlı Ali Baba, Hamza Baba, Bekri Baba, Niyazi Baba, Abdal Murat, Geyikli Baba, Sücaettin ve Üryan Baba, Resul Baba, Kolu Açık Hacım Sultan, Seyit Cemal Sultan, İncir Baba, Mehmet Şeyh Dede, Masumlar, Piri Baba, Seyyid Garip Musa, Gani Baba, Koyun Baba, Gulgul Baba, Kaygusuz Abdal, Teslim Abdal, Koca Baba, Seyyid Ali Sultan, Hıdır Abdal, Saltuk Baba, Horasanlı Ali Baba, Gül Baba (Girit’te), Caferi Sadık Baba, Gül Baba (Macaristan) Amerika’da  Mişigın’da Bektaşi Tekkesi vardır.

 

Sizce bütün ocaklar eşit statüde midir? Evet bütün ocaklar eşittir. Çünkü ocakların hepsi Hünkar Veli’ye bağlıdır.

 

CEMLER / ERKÂNLARLA İLGİLİ SORULAR

 

Dedelerin cemlerdeki işlevini anlatır mısınız? Dede posta oturandan sonra cem ibadetin başlatır ve on iki hizmetin bilene kadar posttan ayılmaz on iki hizmetler bitince cemde bulunan canlar lokmalarını yiyenden sonra dağılırlar.

 

Dedelerin cem yürütmelerinde yaşlarının bir önemi var mı? Her yaştan dede cem yürütebilir mi? Her dede oğlu dedelik yapabilir mi? Dedelerin yaşlı ve tecrübeli olması gerekir. Her dede oğlu eğer cem törenlerini yürütecek kadar bilgili olursa cem ibadetini yapar eğer o bilgiye sahip değilse yapamaz dede çocuğu olsa da. 12 hizmet bir ibadettir tarikatlar öz prensiplerini kuran ve hizmeti Muhammet’in Hz. Ali’nin kutsal sözlerinden alır.

Tarikat ilminin kaynağı Hz. Muhammet Mustafa’dır. Öğretmen ise Hz. Ali Keremullahu veçhedir.

 

Cemde dört kapı kırk makam vardır. Önce şeriat makamı vardır.

 

• Allah’ı bir bilip, inanmak.
• Kur’an’a inanıp ibadet etmek.
• Peygamberin sünnetine inanmak
• Temiz olup temiz giyinmek
• Helal kazanıp helal yemek
• Evlenip zürriyet sahibi olmak
• Kötülüklerden sakınmak
• Adaletli merhametli olmak
• Çevreye zarar vermemektir
• Zaman şartlarına göre yaşamaktadır

 

Tarikatın on makamı vardır.

 

• Talip rehber tutmak
• Mürşide bağlanıp tövbe etmek
• Müsahipli olmak
• Herkesi bacı kardeş bilmek
• Ele dile bele sahip olmak
• Edepli olmak
• Hizmet ve sohbet ehli olmak
• Herkesi sevip bir seviyede görmek
• Komşu hakkı gözetmek
• İlim öğrenip ilim sahibi olmak
•  

Bunlar da tarikat makamıdır. Bu özelliklerde olmayanlar tarikata giremezler.

 

Bir de marifet kapısı vardır. Marifetin de 10 makamı vardır

 

• Kendini bilip tanımak
• Nefsiyle mücadele etmek
• Sabırlı olmak
• Alçak gönüllü olmak
• Güzel ahlaklı olmak
• Cömert olmak
• Gördüğün ayıpları örtmek
• Umutsuzluğa düşmemek
• Arif olup manadan anlamak
• Ruhunu kötülüklerden arındırmak

 

Bir de Hakikat kapısı vardır, Hakikat’ın da on makamı vardır

 

• Nefesi envaseyi terk etmektir
• Kanaat ehli olmaktır
• Kötülüğe iyilik etmektir
• Özünü cümleden aşağı görmektir
• İbretle bakıp hikmetle söylemektir
• Baktığı eşyada Allah’ı görmektir
• Allah’ın sırlarına vakıf olmaktır
• Ermişlik mertebesine ulaşmaktır
• Haktan aldığını hakka vermektir
• Hakk’la bir olmaktır

 

12 hizmet nedir? Ayrıntılarıyla anlatır mısınız? 12 Hizmet sahipleri cem de bu hizmetleri yürüteler için görev alırlar.

Bunların hepsi insanda bulunursa ter temiz bir Alevi olur ve Muhammet Ali’nin yoluna alınırlar.

Cem ibadetinde başta gelen Hz. Hüseyin’in postudur cemde vekaleten,

1-Cem ibadetini yürütecek kişi oturur cemi yönetmek için,

2- Aşçı postu

3- Ekmekçi postu

4- Nakip postu

5- Atacı postu

6- Meydancı postu

7-Türbadar postu

8- Kilerci postu

9- Kahveci postu

10-Kurbancı postu

11-Ayakçı postu

12-Mihmandar postu Hızır Aleyhisselam

 

Cem başlarken bu hizmetlerin sahipleri her birileri dededen dualarını aldıktan sonra cem ibadetine başlamış olurken Delili Şahı Merdan yakılır. Delil duası okunur, delil duvazlar okunur. Böylece de on iki hizmet başlamış olur. İznikçi  el suyu dağıtır, sakiler duvaz okurlar ve sonra saka suyu delinin yanında okunur delili şahı merdan 3 damla damlatırlar. Saka suyunun duası bitenden sonra saka suyu herkese dağıtılır ya da herkesin üzerine serpilir her hizmet biterken süpürgeci faraş çalar, semalar oynanır ve dualar çekilir. Failatım failat okunur ortaya serilen seccade kalkar 12 hizmet yerini almışlar lokmasını yiyenler evlerine dönerler.

Post İmam Hz. Hüseyin’e aittir. Temsilen dede olan kişiler de cem ibadeti yapacağı zaman posta oturmak için önce duasını yapar sonra posta oturur.

 

Bir toplantı cemi vardır. İlk kurban kesilir Abdal Musa Cem ibadeti yapılır. Yola gidecekler o gün kararlaştırılır, küskünler, dargınlar barıştırırlar.

Böylece dedeleri gelmeyenler dedelerini ya getirir eğer bulamazsa da kendi dedesinin izniyle o post dedesinin önünde görülür ve cem ibadetine katılır.

Kurbanlı cem vardır genellikle bu cemde müsahipli kişiler ön halkaya otururlar. Müsahipsiz olanlar ön halkaya oturamazlar. Böylece bu ceme de tercüman cemi denir.

Cemde kısır cem dediğimiz bir gün önce kesilen kurbanların kelle paçası yenir ve öğün evlerden lokmalar getirilir. Bu lokmaların hepsi cem yapılan yerde toplanır cem ibadeti bitende sonra bu lokmalar dualandıktan sonra oradaki canlar lokma da görevi alan kişiler dağıtırlar cem ibadeti bitmiş olur herkes evine gider.

 

Büyük şehirlerde farklı yörelerden, farklı ocakların talipleri bir ceme giriyorlar.

Bunu nasıl yorumluyorsunuz? Köyümüzde ancak Abdal Musa cemleri yapılıyor bütün köylümüz şehirlere göç etmesiyle eski cem gelenekleri azalmıştır.

 

Köyünüzde, yörenizde hâlâ cem yapılıyor mu? Şu anda biz Ankara şehrinde oturmaktayız. Oturduğumuz yerde cem evi vardır. Hafta da bir Perşembe günleri cem ibadeti yapıyoruz.

 

Cem içinde gördüğünüz “Rehber”likten biraz söz edebilir misiniz? Dedelerin mutlaka bir rehberi olur mu? Rehberlerin cem ve dedeler için önemini anlatır mısınız?  Cem içindeki rehber ve dedeler piri rehberi olmayan dedeler posta oturamazlar.

 

Kur’an sizin için ne anlam ifade ediyor.? Cem içinde Kuran’ın yeri nedir? Hangi Kur’an surelerinde cemle ilgili ayetler vardır? Cem ibadeti Kur’anı Kerim’e dayanarak yapılmaktadır. Cem ibadeti Kur’an-ı Kerimin şu ayetlerine göre yapılmaktadır. On iki hizmette cem ibadeti Miladi 622 yılında Hac mevsiminde Akabe’de inen fetih süresi 10’uncu ayeti ile belirlenmiştir. Müsahiplik iki kişinin din kardeşliği tarikat kardeşliğidir. Bu ayete göre bir muhacir ile bir ensar müsahip yapılır. Ensar ve muhacirin kardeş olmasını Tanrı Kur’an-ı Kerim’de değişik ayetle de över ödüllendirir. Yine Enfal suresi 74’üncü ayeti vardır; Tövbe suresi 100 ayeti yine müsahiplik hakkındadır. Kurban; Saffet suresi 103’üncü ayeti Çerağın uyarılması için Ahzap suresi 46’ncı ayeti, Hadir suresi 28’inci ayeti, Nur suresi 35’inci ayeti Türkçe açıklamaları Allah göklerin ve yerin nurudur, onun nuru içinde çerağ bulunan bir kandil gibidir ki ne şarkta ne garpte bitmeyen mutarek bir zeytin ağacından yaktır. Ona ateş dokunmasa da onun yağı hemen ziya verecek gidilir o kat kat nurdur. Allah nuru ile dilediğini hidayete erdirir. Allah insanlara hidayete ezmeleri için misallar getirir Allah her şeyi hakkı ile bilir.  – Alevi dedeğan kolundaki (TARIK) bu biatın kuralıdır. Bu biat hakkında Fatih suresi 18’inci ayeti gelmiştir. Daha da cem ibadetinin yapılması için ayetler vardır.

 

Kur’an’sız cem olabilir mi? Kur’an’ın hangi ayetleri cemlerinizde okunur? Kur’an’sız cem olmaz. Ali İmran suresi 113-114 ayetlerine Bakara suresi 238. Ayetine ve Araf suresi 31.ayetlerinin hükümlerine uygun olarak gece yapılır Muzemmil 20. Ali İmran 113/114; Mustakm Allah’ın kitabıyla amil salat ve leatta kaimdirler, gecenin saatlerinde secdeye kapanarak Allah’ın ayetini okurlar.  Bakara suresi 238’inci Araf suresi 31/ Müzemmil 20’inci Alevi cem ibadetleri Kur’an-ı Kerim’in bu ayetlerine göre yapılıyor.

 

Cemlerde gördüğünüz su dağıtma olayı var. Niçin Alevi cemlerinde su dağıtılır? Bizce su dağılmasına el suyu, denir.

 

Zakirin cemlerdeki önemi nedir? Zakirin cemlerde önemi İmam Cafer postuna oturur ve on iki duaizlarda dede eşliğinde hizmetini yerine getirir.

 

Cemlerde dedenin eşinin bir görevi var mıdır? Dedenin eşi bacılara önderlik etmektir.

 

Musahipliği anlatır mısınız? Koşulları nelerdir? Kimler musahip olamaz? Bir talibin yaşı yirmi olmayınca müsahip olması erkan değildir. Müsahiplik iki ailenin birbiriyle kıyamete kadar kardeşlik bağlarıyla bağlanması demektir. Senin çocuğun öz kardeşinin çocuğuyla evlenir ama müsahibin  çocuğuyla asla evlenemez. Müsahibin suç işlerse de yola da sen de yola giremezsin. İmam Cafer Sadık şöyle söyler; “Ölen iki müsahipten biri cennetlik olsa diğeri de cehennemlik olsa iki müsahibin birbirinden ayrılmayacakları için Tanrı cennetlik olanın yüzü suyu hürmetine cehennemlik olan müsahibi de cennetine koyar buyurmuştur.” İşte müsahiplik bu kadar önemlidir.

 

Bugünün dünyasında musahiplikle ilgili düşüncelerinizi açıklar mısınız? Şimdiki koşullarda musahiplik nasıl olur? Bugünün dünyasında müsahiplik azalmıştır.

 

Musahipsiz cemlere girilemediğini birçok dededen duyduk. Sizin yörede durum nasıldı/nasıl? Siz musahipsiz çiftleri ceme alıyor musunuz ya da almıyor musunuz? Neden? Bizim yörede müsahipsiz kişinin okunmadan tercüman lokmasını yiyemez.

 

Sizin cemlerinizde hangi semahlar yapılır? Sizin cemlerinizde özellikle dönülen semah hangisidir? Bizim cemlerimizde ibadetlerden birisi de cem semahıdır.

 

Semahı en az kaç kişi döner? Cemlerinizde özel semah giysileriniz var mı? Cemlerde bizim yöremizde semahı üç kişi döner ve özel giysimiz yoktur.

 

Semahlar yalnız cemlerde mi dönülmeli? Yoksa her yerde semahlar sergilenebilir mi? Her yerde semah dönülmesi semahların değerlerini sizce zedeler mi, yoksa bu kültürün tanıtılmasına katkısı mı olur? Cem semahı bir ibadettir sadece ibadet yapılırken olmalıdır.

 

Ceminizde saz dışında alet kullanılır mı? Cemimizde saz dışında sadece keman olurdu başka çalgı yoktur.

 

ALEVİLİK İLE İLGİLİ SORULAR

 

Sizce Alevilik nedir? Alevilik bir ibadettir.

 

Alevilik ne zaman ve nasıl doğmuştur? Alevilik Hz. Muhammet ve Ali zamanında doğmuştur.

 

Aleviliğin ibadet anlayışı nasıldır? Aleviliğin anlayışı Kur’an-ı Kerim’de ayetlere dayanır.

 

Siz ibadete ne anlam veriyorsunuz? Sizce ibadetin amacı nedir? Biz ibadeti Allah için yaparız.

 

Rızalık kavramı var. “Kul Hakkı” meselesi Aleviliğin temel ahlak sembollerinden birisini ifade ediyor. Rızalık alınmadan hiçbir işe başlayamayız, Alevilikte. Dedeler rızalığa nasıl bakıyorlar. Rızalığın önemi nedir? Rızalık hakkı alınmazsa seni gideceğin Muhammet Ali’nin yoluna alamazlar. Bizce rızalığın önemi büyüktür, rızalık olmazsa o yola gidemezsin demektir.

 

Alevi ahlakının kökleşip yayılmasında Alevi dedelerin görevi ne olmuştur? Alevi ahlakının büyük etkeni de dedelerin talipleri doğru yola göndermesi demektir. Bunda dedenin rolü büyüktür.

 

Ehlibeyt sevgisinin Alevilikteki ve dedeler üzerindeki etkisi nedir? Ehlibeyt sevgisi bir Alevilikte Hz. Muhammet’ten sonra gelmektedir. Hz. Muhammet şöyle buyurmuştur; “Sizlere iki emanetim var, birisi Kur’an’ım birisi de Ehlibeyt’imdir” demiştir.

 

Hz. Ali kimdir? Alevilik için önemi nedir? Hz. Ali Hz. Muhammet’in ahiret kardeşidir, damadıdır, akrabasıdır ve Allah’ın aslanıdır.

 

Ali’yi Hz. Ali yapan özellikleri sizce nelerdir? Siz bir dede olarak Hz. Ali’den nasıl etkilendiniz? Hz. Ali’nin kahramanlığını ve mucizelerini saymakla bitmez.

 

Hoca Ahmet Yesevi’nin, Alevilikteki konumu nedir? Koca Ahmet Yesevi’nin Alevilikte önemi büyüktür.

 

Hacı Bektaşi Veli kimdir? Sizce O Anadolu’ya neler getirmiştir? Alevi-Bektaşi-Mevlevi inancındaki ve düşüncesindeki yeri ve konumu nedir? Hacı Bektaş-ı Veli Aleviliğin Anadolu’da büyük önderlerinden biridir.

 

Sücaettin Veli, Abdal Musa, Geyikli Baba, Hamza Baba, Kızıldeli, Karacaahmet, Şahkulu, Akbaba gibi kişilerin Alevilikteki yeri ve önemi nedir? Sücaettin Veli, Abdal Musa, Geyikli Baba, Hamza Baba, Kızıldeli, Karacaahmet, Şahkulu, Akbaba gibi önderler de Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’nin yanında Alevilere ışık tutmuşlardır.

 

Evliyalar, erenler kimlerdir? Alevilikteki makamları neresidir? Evliya ve erenler Hünkarının Horasan’dan Rum diyarına gelenlerdir. Ve makamlar Allah indinde de çok büyüktür.

 

Kerbela, Matem, Muharrem orucunun sizce manası nedir? Kerbela, Muharrem orucunun bizce önemi büyütür. Çünkü Muharremin onunda Hz. Hüseyin şehit edilmiştir, bütün Ehlibeyt soyuna hunharca bir katliam yapılmıştır. Onun için muharrem ayı Alevilerin yas tutma günü olmuştur.

 

Bu orucu ne zaman tutuyorsunuz? Bu Muharrem orucunu Hicri takvime göre tutarız.

 

Tüm Türkiye’de Muharrem orucunun aynı tarihte tutulması mümkün değil mi? Eğer dedelerin çoğunluğu belirli bir tarih belirlerse siz buna katılır mısınız? Dedelerimizden aldığımız bilgiler ışığında kurban bayramından 20 gün sonra tutmaktayız. Çünkü Muharrem ayı da her yıl öyle gelir.

 

Hızır ve İlyas kimlerdir, Hıdırellez nedir? Hızır İlyas ve Hıdırellez yine eski tarihe göre şubatın 12’sinde üç gün oruç tutarız ve on beşinde açarız. Büyüklerimizden böyle gördük, Hızır orucu bizde böyle tutulur.

 

Hızır orucu tutuyor musunuz? Ne zaman tutuyorsunuz? Hızırın orucunu sene de üç gün tutarım ev halkı beraber.

 

Birçok yerde Alevi cem evlerinin açılmasını nasıl yorumluyorsunuz? Bir çok cem evlerinin açılmasını istiyorum. Çünkü cem evlerinde ibadetler daha güzel olur, Aleviler bu evlerde bir araya gelmiş olurlar.

 

Sizce ideal bir cem evi yönetimi nasıl olmalıdır? İdeal bir cem evi Alevi halkına cevap verecek şekilde olmalıdır.

 

Daha önceki dönemlerde Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdi? Daha önceki dönemlerde Alevilerin sorunları büyüktü neden derseniz bu günler gibi rahatça ibadetimiz yapmamız mümkün değildi. Hep ibadetlerimiz gizlice yapıyorduk. Şimdi bugünlerimiz eskiye göre iyidir şimdi ibadetimizi hiç korkmadan yapıyoruz.

 

Bugün Aleviliğin/Alevilerin sorunları nelerdir? Varsa bu sorunlar nasıl giderilebilir? Bugün Alevilerin sorunları kimliğinin açıklanması Alevilere dedelik okulunun açılması şehirde bulunan Alevilere cem evlerinin yapılma hakkının tanınması gibi güzel bir şey olamaz diyorum.

 

Atatürk kimdir, siz O’na nasıl bakıyorsunuz? Atatürk çok büyük bir önderdir çökmüş olan bir devleti yedi ülkenin elinden kurtaran büyük bir kurtarıcıdır. Ona minnettarız yattığı yer kendisini incitmesin Allah’tan rahmetler dilerim.

 

Alevilerle Sünniler kaynaşmasında sorun var mı? Bu kaynaşmayı nasıl sağlayabiliriz? Bu konuda dedelere sizce ne gibi görevler düşüyor?    Aleviler ve Sünniler kaynaşması birbirine insani yönden bakarsak birbirlerine severek bunu aşarız sorun kalmaz bu konuda devletin rolü büyüktür.

 

Alevi veya Sünni gençlere Aleviliği daha iyi anlatabilmek için neler yapılabilir? Alevi Sünni gençlere anlatabilmek için Milli Eğitim derslerine Alevileri anlatarak bu çözüme bene konuşulur derim.

 

Halk ozanları sizce kimlerdir? Halk ozanlarının Aleviliğe katkıları neler olmuştur? Halk ozanlarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin geliştirilebilmesi için neler yapılabilir? Halk ozanları halkın dertlerini şiirleriyle sazıyla ve sözüyle dile getiren kişilerdir. Dedelerin yanında da cem ibadetinde zakir olarak rolleri vardır.

 

Bektaşi babalarıyla dedeler arasındaki ilişkilerin, görüş farklılıklarının giderilebilmesi için neler yapılabilir? Bektaşi babaları ve dedeler arasındaki fark kendi aralarında çözmeleri gerekmekte olursa daha iyi olur.

 

Alevilikte kadınların konumu nedir? Alevilikte kadınlar ve erkekler arasında eşitlik vardır.

 

Sizce Türkiye’de ne kadar Alevi/Bektaşi vardır? Bizce tahminlere göre 25 milyon Alevi Bektaşi var diyorlar.

 

Köy muhtarlığı: Köyde hane sayısı 30

 

Köyün hane sayısı: Köyün nüfusu 88 kişi

 

Köyün nüfusu: Şehirde yaşayanların sayısı 400 aşkındır.

 

Köyünüzü çevreleyen Alevi/Bektaşi köylerin adları? Köyümüzü çevreleyen köyler Alevi olan Bulak köyü, Eğricek köyü diğer çevre köyler Sünni olarak Akçakale köyü, Akçamağra köyü Akçaşehir köyü etrafımızı çevreleyen köylerdir.

 

Piriniz hangi ocaktan gelir? Bizim köyümüzde bize pirlik yapanlar emanetçi olarak Hıdır Abdallar.

 

Rehberiniz hangi ocaktan gelir? Rehberlik edenlerde Garip Musalardır.

 

Mürşidiniz hangi ocaktan gelir? Mürşitlik yapanlarda Hıdır Abdallar.

 

Çevre köylerdeki ziyaret yerleri ve yatırların adresleri? Eğriçek köyünde Bakırtepe isminde bir ziyaret yeri vardır. Genellikle de kurban adayanlar sonbaharda buraya gidip adak kurbanlarını burada keserler davetlilere yedirir evlerine dönerler.

 

Sizin talip köyleriniz, yöreleriniz hangileridir? Bizim Seyyid Garip Musa ocağı olarak kendi köyümüz Dışlık köyünde bulunanlar tamamı Garip Musa talibidir.

 

Köyünüzde/ bölgenizde sizin dışınızda talibi olan ocaklar hangileridir? Köyümüzde Hıdır Abdallar ocağı da vardır.

 

Medeni durumunuz nedir? Evli.

 

Eğitim durumu? İlkokul mezunu.

 

Eşiniz Alevi mi, Sünni mi? Eşiniz Alevi ise dede kızı mı, talip kızı mı? Dede kızıysa hangi ocaktan? Eşim Alevi ve dede kızı, Seyyid Garip Musa Ocağı’ndan.

 

Oğlunuz evliyse eşi Alevi mi, Sünni mi? Aleviyse dede kızı mı, talip kızı mı? Dede kızıysa hangi ocaktan? Oğlum evli eşi Alevi ve talip kızıdır.

 

Kızınız evliyse eşi Alevi mi, Sünni mi Kızınızın eşi dede oğlu mu, talip oğlu mu? Dede oğluysa hangi ocaktan? Kızım evlidir eşi Alevi ve talip oğludur.

 

Doğum tarihiniz? 06/02/1936

 

Mesleğiniz ya da işiniz nedir? Ticari arabam vardı geçimimi onunla sağlıyordum. Şimdi ise serbest meslekten emekliyim.

 

Şu anda hanenizde (evinizde) kaç kişi bulunmaktadır? Şu anda hanemizde 5 kişi bulunmaktadır.

 

Halen kiminle birlikte oturuyorsunuz? Halen küçük oğlumla birlikte oturmaktayım.

 

Kaç çocuğunuz var? Dört tane çocuğum vardır.

 

Genellikle Alevi dedeleri çocuklarına hangi isimleri verirler? Genellikle Alevi dedeleri çocuklarına Ehlibeyt’ten gelen isimleri veririz kızlarda erkeklere de.

 

Varsa çocuklarınızın isimleri nelerdir? Çocuklarımın isimleri; Veli, İclal, Nurhayat, Zehra’dır.

 

Bağlama gibi bir çalgı kullanabiliyor musunuz? Hiç çalgı çalmıyorum.

 

Hangi Alevi Bektaşi anma etkinliğine katılırsınız? Zamanım oldukça Alevi etkinliklerine katılırım.

 

 

Söyleşi: Ayhan Aydın, 2000

 

Hüseyin Şengül

Dil bile, aşkın önünde susar, gülü bilmeyen, güzelin resmini yapabilir mi? İşte bir ağıt arkandan sana sesleniyor, Kangal’ın Dışlık Köyü’nden Garip Musa evlatlarından, Hüseyin Şengül Dede... Şimdi bu dil seni nasıl anlatsın bilmem ki? Seni ve Musa Karakaş’ı bire bir anlatamam ama, bundan sonra fotoğraflarınız bizlere yol gösterir mi, bari onu rica etsem sizlerden. Asırlar önce Garip Musa’nın tarihi kimliğini koynunda saklayarak geleceğe yani bizlere teslim eden, Musa Karakaş’ın iki kanadından biri olan, Divriği dağlarında Atası Garip Musa’ya giden taşlı yollarda her taşa ismini yazan, her çalı dalına alın terlerini bir çiğ damlası gibi bırakan, Hüseyin Abi. Göçe geç kalmış kırlangıçlar gibi kanatlarını çırparak Musa Amca’nın peşinden uçup gittin.

Son yolculuğuna kadar, Hüseyin Abi’yi hastalığında yalnız bırakmayan, günlerce aylarca hizmetinde of demeyen büyük fedakar ve cefakar, Hüseyin Abi’nin eşi, Sakine Abla; sen Garip Musa yollarında erdemlerin yücesinde seyredenlerdensin, Sakine Abla senin Garip Musa hep yoldaşın olacak.

Hüseyin Abi gitmeden bana, sen emanetin ne olduğunu biliyorsun, onun için gözümüz arkada kalmayacak dedin ama, Hüseyin Abi ben Musa Karakaş gibi, Hüseyin Şengül gibi bir güce sahip değilim ki, hele sizden ayrı düşünce, ben nasıl taşırım verdiğiniz emaneti, bir kuş tek kanatla uçabilir mi.

Hüseyin Abi bugüne kadar çıktığım yollarda azığımı hep sizler hazırlardınız, onun için bu yollar bana hiç zor gelmedi, oysa şimdi dağ başında tek başına bir alıç ağacı gibi yalnızlaştım. Bu ayrılık yüreğimin en derin yerine indi, bir iç sızı bana hep şunu söylüyor, yerinizi dolduranlar olacak mı?

Hayatı hep geleceğe dönük yaşadık, ama geriye dönüp hiç bakmadık, acı unutulur ama, insan özlemi hiç unutmaz bunu çok geç anladık, Hüseyin Abi, Musa Karakaş’la, sizlerin aynısını bire bir çizemem ama bana bıraktığınız fotoğraflardan kendime yol edinebilirim. Çünkü bu anıyı yazmamın sebebi ölümün elinden bir şeyler koparmaktır maksadım. Bu kutsal yolun yolcuları, bu Ocakların gerçek sahipleri, bir türkü size sesleniyor, ta uzaklardan İstanbuldan, kalem değmemiş bir boş kağıt arıyorum acele yazmam gerek bu toplumun gerçek önderlerine,  bu kutsal yolun, yolcularına klavuzlarına Ocaklarımızın son temsilcilerine gitmeyin dönemezsiniz.

Çünkü gidenleri hep arıyoruz hele yerleri boş kalmışsa, bu gün sizlere daha çok ihtiyacımız olduğu şu zamanda, gitmeyin.

1936 Kangal’ın Dışlık Köyü’nde doğan,  25 TEMMUZ 2012 Çarşamba günü Ankara’da Hakka yürüyen, Garip Musa Derneği’nin kuruluşunda büyük emeği geçen, Musa Karakaş’ı adım adım izleyen, Garip Musa Ocağı’na, Alevilik yoluna ve tüm Türkiye’deki Garip Musalılara emeği geçen Hüseyin Şengül’ü sonsuza kadar unutmayacağız. Ruhu şad olsun.

 

25 TEMMUZ 2012

Sivas Merkez Akpınar Köyü’nden

GARİP MUSA OCAĞINDAN

Muzaffer   ERSOY